Ontmoet de natuurbeschermer: Hana Raza

Hana Raza werd geboren in een van de Peshmerga kampen van vrijheidsstrijders in Iraaks-Koerdistan. Toen ze een paar maanden oud was, werd het kamp waar ze verbleef aangevallen met chemische wapens. Haar familie vluchtte de bergen in, waar zij en andere families bescherming zochten. Nu beschermt Hana de bergen die haar als kind veiligheid en onderdak boden. Met een masterdiploma Ecology and Wildlife Conservation op zak en na dertien jaar onderdeel geweest te zijn van het team van Nature Iraq, heeft Hana haar eigen natuurorganisatie opgezet: Leopards Beyond Borders.

Foto’s © Hana Raza

Een uitgestorven gewaande soort

De Perzische luipaard speelt een hoofdrol in Hana’s werk. Na vier decennia van oorlog in Irak leek deze soort te zijn uitgestorven in het gebied, net als de Aziatische leeuw en de cheetah. Toen Hana in 2009 als natuurbeschermer aan het werk ging in het noorden van het land bleek uit gesprekken met de lokale bevolking dat de luipaard in geen jaren gezien was: de laatste ontmoeting was begin jaren ‘80. De verhalen die Hana hoorde gingen stuk voor stuk over ontmoetingen tussen het ongrijpbare roofdier en de grootouders of zelfs de betovergrootouders van de geïnterviewde mensen.

Niet alleen de Perzische luipaard werd in dit tijd niet meer gezien; de lokale bevolking zag weinig wilde dieren in het gebied. Hana en haar team besloten wilde geiten te beschermen, waarmee ze de aandacht trokken van de leiders in het gebied. Helaas werden de natuurbeschermers gezien als een bedreiging en moesten zij het onderzoeksveld verlaten, waarna het team zich in de regio van Qara Dagh stationeerden. Een geluk bij een ongeluk, want dankzij de cameravallen in dit nieuwe gebied werd in 2011 voor het eerst bewezen dat de Perzische luipaard nog bestaat in Noord-Irak.

Qara Dagh: eerste beschermde natuurgebied in Iraaks-Koerdistan

De aanwezigheid van het Perzische luipaard was de aanleiding voor de oprichting van het Qara Dagh Natuurreservaat. Nature Iraq tekende een overeenkomst met de regionale regering van Iraaks-Koerdistan via een partnerschap met de Commissie voor Milieubescherming en -verbetering, waarmee Qara Dagh werd erkend als het eerste formeel beschermde gebied van de Koerdische Autonome Regio. Met steun van het IUCN NL Landaankoopfonds kon de NGO daarna management, apparatuur, salarissen en de bouw van een duurzame eco-lodge financieren.

Het Qara Dagh Natuurreservaat is een bergkam met dichte eikenbossen van bijna 2.300 hectare. Het reservaat heeft meerdere ecosystemen, zoals bergbossen, subalpiene doornstruwelen en rivierbossen. Het gebied telt bijna duizend plantensoorten en meer dan 180 verschillende geregistreerde vogelsoorten. Door te monitoren met cameravallen konden 15 verschillende zoogdiersoorten geïdentificeerd worden in Qara Dagh.

‘Je kunt uitgehongerde mensen niet zeggen dat ze moeten stoppen met dieren eten. We moeten de tijd nemen om mensen te informeren en inspireren, zodat ze weten hoe het anders kan.’

Hana Raza

Een thuis in de veiligheid van de bergen

In 2013 werd Hana lid van de Cat Specialist Group van IUCN en sinds 2016 leidt ze het een project gericht op grensoverschrijdend leefgebied van de Perzische luipaard. Voor dit project deed Hana veldonderzoek en sprak ze met de lokale bevolking. Al snel bleek dat mensen in het gebied enthousiast was over de terugkeer van het roofdier.

Hoewel er verhalen de ronde deden dat mensen maanden ziek van angst in bed lagen na een ontmoeting met het dier, voelden de mensen die Hana sprak zich niet bedreigd. Sterker nog, de lokale bevolking voelde zich zelfs verbonden met de luipaarden. ‘Onze enige vrienden zijn de bergen’ luidt een Koerdisch gezegde. Net als de luipaarden vond de Koerden, inclusief Hana, een thuis in de veiligheid van de bergen.

Wederzijds begrip en de gulden middenweg

Het was goed nieuws dat de lokale bevolking positief was over de Perzisch luipaard, maar Hana besefte dat dit zo kon veranderen. Het enthousiasme kon komen doordat de dieren zo zeldzaam waren. Maar als aantallen toenemen, neemt de kans op conflict tussen mens en dier ook toe. De kans dat de bevolking van mening zou veranderen, was voor de bioloog een belangrijke drijfveer om in gesprek te blijven met de bewoners.

Door deze gesprekken leerde de jonge natuurbeschermer dat wederzijds begrip essentieel is. Ze ondervond dat het belangrijk is om als natuurbeschermer geen wrok te koesteren tegen mensen die minder bewust met de natuur omgaan en dat het cruciaal is om verbinding te zoeken. Het is volgens Hana belangrijk om echt te luisteren naar mensen, hun problemen aan te horen en een oplossing te vinden in de gulden middenweg.

Een vrouw in een mannenwereld

Hana heeft veel bereikt in het Qara Dagh Natuurreservaat, maar haar weg was – en is – niet makkelijk. Zij ziet geen verschil tussen haar mannelijke collega’s en zichzelf, maar voor de buitenwereld is dit anders. Zo wordt ze als vrouwelijke natuurbeschermer vaak gewezen op de traditionele rolverdelingen: een vrouw trouwt en krijgt kinderen. Een vrouw heeft haar beperkingen.

Hana’s ouders vertelden haar dat ze zich niet moet laten tegenhouden door de beperkingen die de overheid en maatschappij voor vrouwen bepalen. Een dochter van vrijheidsstrijders legt zich niet zomaar neer bij beperkingen die door anderen zijn opgelegd.

Haar instelling, kennis en ervaring heeft de natuurbeschermer veel gebracht: ze won in 2017 een Future For Nature Award en heeft nu haar eigen ngo opgericht. Iedere dag opnieuw bewijst ze aan hen die zeggen dat een vrouw iets niet kan of mag ongelijk hebben. Dit geeft haar de kracht om door te gaan met haar werk als natuurbeschermer.

Natuur beschermen is een roeping

Het beschermen van de natuur in een onveilige en complexe situatie is geen gemakkelijke taak. Hana gaat maanden achtereen het veld in en reist naar afgelegen gebieden om te praten met de berggemeenschappen. Ze reist door gebieden die onveilig zijn voor vrouwen en mannen. Maar dit verandert niets aan de liefde en passie die zij voelt voor haar land, luipaarden en andere wilde dieren. Daarom heeft ze haar eigen ngo opgericht. ‘De natuur is niet alleen mijn zaak, het is mijn roeping. Zonder deze brandende passie in mijn hart zou ik het geen dag uithouden in de strijd om het te beschermen,’ vertelt Hana.