De gevolgen van bauxietwinning in het Atewabos in Ghana

Het Atewabos in Ghana herbergt een grote verscheidenheid aan diersoorten. 53 gemeenschappen die aan de rand van het bos wonen zijn ervan afhankelijk voor hun levensonderhoud en het bos is een belangrijke waterbron voor meer dan vijf miljoen mensen. Tegelijkertijd staan de biodiversiteit en de kwaliteit en beschikbaarheid van water onder druk en ondanks Atewa’s wettelijke status als bosreservaat zijn er nog steeds plannen voor grootschalige bauxietwinning in het gebied.

Headerfoto: Atewa forest © IUCN NL

Het Atewa Bosreservaat in het oosten van Ghana beslaat 263 km2 en vertegenwoordigt een uniek tropisch hooglandregenwoud. Het is geclassificeerd als een wereldwijd belangrijk biodiversiteitsgebied (Globally Significant Biodiversity Area), een belangrijk vogelgebied (Important Bird Area, IBA) en een Key Biodiversity Area (KBA), en wordt internationaal erkend als één van de ecosystemen met de hoogste prioriteit.

In het Atewabos leven veel verschillende planten en dieren, waarvan sommige alleen in dit gebied voorkomen. Het bos bevat meer dan 860 plantensoorten en meer dan 570 vlindersoorten. Er leven ook verschillende bedreigde en bijna bedreigde soorten, waaronder de White-naped Mangabey (Cercocebus lunulatus), één van de 25 meest bedreigde apensoorten ter wereld.

De Ayensu, Birim en Densu-rivieren ontspringen in het Atewabos. Alleen al de Densu-rivier voorziet minstens 5 miljoen Ghanezen van water, waaronder 1 miljoen inwoners van de hoofdstad Accra. De Ayensu-rivier levert voornamelijk water aan de centrale regio van het land en de Birim-rivier speelt een belangrijke rol in de oostelijke regio voor irrigatiedoeleinden.

Het bos is ook van groot belang voor het levensonderhoud van 53 gemeenschappen die aan de rand van het bos wonen, omdat het reservaat drink- en irrigatiewater en een uniek microklimaat voor de lokale landbouw biedt.

Biodiversiteit en bestaansmiddelen onder druk

In het Atewa Forest Reserve staan de biodiversiteit en de watervoorziening onder druk. Dit is te wijten aan zwak bestuur, inadequate wetshandhaving en een gebrek aan participatie van lokale gemeenschappen in het beheer van het reservaat. Ondanks de wettelijke status als bosreservaat wordt het bos aangetast door illegale activiteiten zoals houtkap, jacht, landbouw en goudwinning. Bovendien zijn er plannen voor grootschalige bauxietwinning in het gebied. Bauxiet is het primaire erts voor aluminium.

‘Het bos levert ook veel geneeskrachtige planten, bijvoorbeeld mahoniehout’, vervolgt Tabi. ‘En het heeft een belangrijke spirituele waarde voor ons. We geloven dat bomen en rivieren geesten hebben. Er zijn bijvoorbeeld twee rivieren die Sarworben en Wankobri heten en waarvan we geloven dat ze ons volk beschermen. We moeten de bomen en rivieren beschermen om onszelf te beschermen, zowel op spirituele als op meer praktische manieren. Concerned Citizens of Atewa Landscape onderwijst mensen in de Atewa-gemeenschappen hierover.’

Bauxietmijnbouw

Hoewel onderwijs op gemeenschapsniveau nog steeds het belangrijkste aandachtspunt van de organisatie is, is er de afgelopen jaren een verschuiving geweest in de richting van belangenbehartiging tegen bauxietmijnbouw. In 2017 ondertekende Ghana een Memorandum of Understanding met het Chinese staatsbedrijf Sinohydro Corp Limited om een bauxietindustrie te ontwikkelen in Ghana met Atewabos als één plekken waar de grondstoffen gewonnen zouden worden. Sindsdien strijden maatschappelijke organisaties voor de bescherming van het Atewabos.

Bauxiet is een sedimentgesteente dat ’s werelds belangrijkste bron van aluminium vormt. Aluminium wordt gezien als essentieel voor de energietransitie, omdat het nodig is voor bijvoorbeeld windturbines en batterijen. Het is ook onmisbaar voor fotovoltaïsche zonne-energietechnologieën (PV)^[1]Bron: https://blogs.worldbank.org/energy/cost-competitive-low-carbon-aluminum-key-energy-transition. De Wereldbank schat dat de vraag naar aluminium in een scenario waarbij de aarde 2 graden opwarmt, meer dan verdubbelt.

Bauxiet wordt meestal gewonnen uit de bovenste laag van de grond met behulp van een methode die ‘strip mining’ heet. Daarbij worden lagen grond en gesteente verwijderd om toegang te krijgen tot de mineralen eronder. Dit betekent dat alle bomen en andere vegetatie uit het gebied worden verwijderd, samen met de soorten die er leven. ‘Dit zou dit het einde betekenen van het Atewabos met zijn unieke biodiversiteit en belangrijke ecosysteemdiensten’, legt Tabi uit.

‘We zijn niet tegen bauxietmijnbouw, we zeggen alleen dat het Atewabos te kostbaar is. En volgens informatie waarover de regering beschikt, zijn er veel rijkere bauxietreserves in het land. Ghana hoeft de bauxietreserves van het Atewabos niet aan te boren, benadrukt Tabi.

Ontbossing in Ghana

Ghana heeft nog maar heel weinig bos over en had in 2022, ondanks toezeggingen om ontbossing te stoppen, het hoogste percentage van verlies van primair bos van alle tropische landen^[2]Bron: https://www.globalforestwatch.org/blog/data-and-research/global-tree-cover-loss-data-2022/. Volgens Global Forest Watch houdt een deel van het bosverlies verband met de cacaoproductie en bosbranden. Mijnbouw is ook een belangrijke oorzaak van ontbossing in Ghana^[3]Bron: A pantropical assessment of deforestation caused by industrial mining (2022): https://www.pnas.org/doi/full/10.1073/pnas.2118273119. Goudwinning is de grootste industrie in het land, maar er worden ook andere grondstoffen gewonnen, zoals bauxiet en mangaan. Bauxietwinning in het Atewabos zou rampzalige gevolgen hebben voor de rijke biodiversiteit en ecosysteemdiensten die het bos biedt.

‘Gelukkig begrijpen de traditionele leiders en de parlementsleden binnen het Atewa-landschap het belang van de ecosysteemdiensten die het bosreservaat biedt. Samen pleiten we sterk voor de status van Nationaal Park voor het Atewabos. Op die manier kunnen we het bos beschermen en de meer dan 1 miljoen Ghanezen die er direct van afhankelijk zijn,’ besluit Tabi.