De impact van diepzeemijnbouw op biodiversiteit, klimaat en gemeenschappen 

De vraag naar metalen als nikkel, mangaan en lithium neemt toe voor de productie van batterijen, zonnepanelen, smartphones en militaire wapens. De afgelopen jaren is er een groeiende interesse in de bodemschatten van de diepzee. Dit artikel belicht de mogelijke gevolgen van diepzeemijnbouw voor de biodiversiteit, het klimaat en gemeenschappen. 

Headerfoto: Een Chaunacops,© ROV SuBastian / Schmidt Ocean (Institute Attribution-NonCommercial-ShareAlike CC BY-NC-SA). 

Diepzeemijnbouw is het verwijderen van metalen en mineralen van de zeebodem op een diepte van meer dan 200 meter. Er zijn verschillende soorten diepzeemijnbouw, afhankelijk van het soort erts dat men wil exploiteren. Het meest geavanceerde qua technologie en winningsproces op het International Seabed Authority (ISA) is de winning van mangaanknollen. Maar er zijn ook diepzeemijnbouwplannen om de kobaltrijke korsten van onderzeese bergen en hydrothermale bronnen te ontginnen voor polymetaalsulfiden.  

Afzettingen van deze metalen en mineralen zoals mangaan, nikkel en kobalt hebben zich in de loop van miljoenen jaren op de zeebodem opgebouwd. Mijnbouwbedrijven beweren dat deze mineralen nodig zijn om te voldoen aan de behoeften van fabrikanten van elektrische voertuigen en schone energie-infrastructuur. Rapporten en experts blijven echter benadrukken dat diepzeemineralen niet nodig zijn voor deze groene transitie^[1]Bron: https://easac.eu/publications/details/deep-sea-mining-assessing-evidence-on-future-needs-and-environmental-impacts. 

Diepzeemijnbouw bevindt zich nog in de experimentele fase, waardoor de gevolgen voor diepzee-ecosystemen en het klimaat nog grotendeels onbekend zijn. Maar met de informatie die er wel is hebben wetenschappers gewaarschuwd dat biodiversiteitsverlies als gevolg van diepzeemijnbouw onvermijdelijk zal zijn – en hoogstwaarschijnlijk onomkeerbaar ^[2]Bron: https://deep-sea-conservation.org/key-threats/. In januari 2024 bevestigde Nederlands onderzoek de risico’s voor soorten die in de diepzee leven^[3]Bron: https://nos.nl/artikel/2506863-oceaanbodem-barst-van-het-leven-dilemma-voor-winning-kostbare-metalen. 

Mangaanknollen 

Pluimen 

Diepzee-ecosystemen 

De diepzee is het minst onderzochte biotoop op aarde. De omstandigheden in de diepzee zijn een combinatie van lage temperaturen, duisternis en hoge druk. De extreme omstandigheden maken de omgeving moeilijk toegankelijk en te onderzoeken en daarom is er heel weinig bekend over diepzee-ecosystemen. De laagste ecologische zone in een waterlichaam wordt de bentische zone genoemd, deze zone omvat ook de sedimenten op de zeebodem. De bentische biodiversiteit speelt een belangrijke rol in het functioneren van mariene ecosystemen, waaronder het transport van energie, opgeloste stoffen en materialen binnen sedimenten en tussen sediment en water. 

Onderzoekers hebben een verbazingwekkende diversiteit aan microscopisch leven onthuld dat gedijt in de bentische zone ^[5]Bron: https://www.sciencealert.com/dna-shed-by-deep-sea-organisms-reveals-an-abyss-teeming-with-life. Ze bemonsterden de oceaanbodem op honderden punten over de hele wereld en analyseerden het sediment dat op elke plek werd verzameld op omgevings-DNA (eDNA). De onderzoekers concludeerden dat bijna tweederde van de bentische diversiteit aan geen enkele bekende biologische groep kan worden toegewezen. 

Andere onderzoekers hebben aangetoond dat velden met mangaanknollen hotspots van overvloed en diversiteit zijn^[6]Bron: https://phys.org/news/2016-06-polymetallic-nodule-fields-hotspots-abundance.html. Veel van de zeer kwetsbare fauna leeft vastgehecht aan knollen of in het sediment er direct onder. De meeste soorten moeten nog ontdekt worden, maar wetenschappers denken dat er wel 10 miljoen soorten in de diepzee leven. Een recente studie concludeerde dat meer dan 90% van de waargenomen soorten in de Clarion-Clipperton Zone, een van de eerste potentiële gebieden voor commerciële diepzeemijnbouw, momenteel onbeschreven zijn door de wetenschap, wat duidelijk maakt hoe weinig we weten over diepzee-ecosystemen^[7]Bron: https://doi.org/10.1016/j.cub.2023.04.052. 

Hoewel er meer onderzoek nodig is naar de (lange termijn) impact van diepzeemijnbouw, blijven wetenschappers waarschuwen voor de mogelijke gevolgen die de diepzeemijnbouw kan hebben. De meest directe impact van diepzeemijnbouw zou het verlies van soorten en de fragmentatie of het verlies van de structuur en functie van ecosystemen zijn. Het lawaai van de machines zou van invloed zijn op dieren in de oceanen, het afschrapen van de zeebodem zou dieren en planten doden en de sedimentpluimen zouden het zeeleven in alle zones van de oceaan verstikken en beïnvloeden. De schade aan de diepzee-ecosystemen zou hoogstwaarschijnlijk blijvend zijn. 

Naarmate we dieper in grotendeels onontdekte plaatsen duiken, daalt de temperatuur en neemt de druk in een verbazingwekkend tempo toe. Op de meest extreme diepten, waar het licht niet meer kan doordringen, zijn enkele van de meest bizarre en fascinerende wezens in de zee te vinden. De ISA werkt aan een mijnbouwcode voor diepzeemijnbouw in internationale wateren. In 2024 zullen de lidstaten van de ISA-vergadering bijeenkomen om de impact van diepzeemijnbouw op het mariene milieu te bespreken. Veel deskundigen hopen dat dit zal leiden tot een ‘voorzorgspauze’ of moratorium. Tot nu toe hebben 24 landen opgeroepen tot een moratorium of pauze voor de industrie. Terwijl de ISA werkt aan een code voor de internationale wateren, zouden landen al mijnbouwprojecten kunnen starten in hun eigen binnenlandse wateren^[8]Bron: https://www.wri.org/insights/deep-sea-mining-explained. 

Invloed van diepzeemijnbouw op het klimaat 

Diepzeemijnbouw kan een schadelijke invloed hebben op het klimaat. Niet alleen is diepzeemijnbouw een energie-intensieve industrie met een hoge uitstoot van broeikasgassen, maar een verstoring van de oceaanbodem, die verreweg de grootste koolstofopslag op aarde is, kan leiden tot verminderde koolstofvastlegging en het vrijkomen van grote hoeveelheden van het krachtige broeikasgas methaan, waardoor de klimaatcrisis verergert^[9]Bron: https://phys.org/news/2024-01-disturbing-seabed-climate-worse.html. 

Lokale gemeenschappen 

Een gebied dat van bijzonder belang is voor diepzeemijnbouwbedrijven is de Clarion-Clipperton Zone in de Stille Oceaan. Tot nu toe hebben al 17 diepzeemijnbouwbedrijven exploratiecontracten voor deze zone ontvangen, hun gecombineerde exploratiegebieden beslaan ongeveer 1 miljoen vierkante kilometer^[10]Bron: https://www.isa.org.jm/exploration-contracts/polymetallic-nodules/. 

De oorspronkelijke bewoners van de eilanden in de Stille Oceaan zien zichzelf als beheerders, niet als eigenaren, van de oceaan en zijn hulpbronnen. Deze relatie houdt verband met traditionele inheemse opvattingen over de onderlinge verbondenheid van de oceaan en hoe deze als een netwerk fungeert voor riffen en andere ondiepe wateren^[11]Bron: https://pacificpeoplespartnership.org/deep-sea-mining-in-tonga-nauru-and-kiribati/. Het is begrijpelijk dat veel leden van maatschappelijke organisaties en traditionele leiders zich hebben uitgesproken tegen diepzeemijnbouw, voornamelijk uit bezorgdheid over de gezondheid van hun beschermde wateren. 

In Papoea-Nieuw-Guinea (PNG) eist de Alliance of Solwara Warriors– bestaande uit NGO’s, oorspronkelijke bewoners en religieuze groeperingen verspreid over verschillende eilandprovincies – een permanent verbod op diepzeemijnbouw in de wateren van PNG. De alliantie noemt het diepzeemilieu het “gemeenschappelijk erfgoed van de mensheid” en stelt dat de wereld “er niet eens aan moet denken om deze gebieden te exploiteren”. Ze vrezen dat de overheid zich alleen richt op het rendement van de investering die diepzeemijnbouw zal opleveren en zich niet bekommert om het levensonderhoud van de mensen. “We zouden de beschermer moeten zijn van de grondstoffen die de schepping ons heeft gegeven. Niet alles wat we hebben is in geld uit te drukken.” De Alliance of Solwara Warriors stelt dat PNG geen behoefte heeft aan diepzeemijnbouw. “We zijn gezegend met overvloedige visgronden, productieve landbouwgronden en zeeleven. Mijnbouw op de zeebodem zou alleen ten goede komen aan een klein aantal mensen die al rijk zijn en geen welvaart brengen aan onze gemeenschappen en inheemse levenswijzen.” 

Bottom Line! 

Dat we in de versnelling moeten om over te stappen van fossiele naar hernieuwbare energie staat buiten kijf. De vraag naar bepaalde grondstoffen stijgt echter enorm door de energietransitie. Deze grondstoffen worden vaak gewonnen in gebieden met een unieke biodiversiteit, zoals tropisch bos, wat leidt tot grootschalige natuurvernietiging. Dit is natuur waar we niet zonder kunnen: het voorziet miljoenen mensen van voedsel en schoon drinkwater en helpt ons klimaatverandering tegen te gaan. Daarom werkt een coalitie van Nederlandse en internationale maatschappelijke organisaties met het project Bottom Line! aan een eerlijke energietransitie met zo min mogelijk impact op mens en natuur. Niet alleen in Nederland, maar ook in de landen waar de grondstoffen worden gewonnen.