Mensenrechten en natuur

Close-up van een oudere Cambodiaanse vrouw met een pijp in haar mond en een mand met geplukte bosproducten op haar rug.

Ieder mens heeft recht op zeggenschap over diens eigen leefomgeving. Een leefomgeving die veilig, schoon, gezond en duurzaam moet zijn. Maar in veel van de landen waar IUCN NL werkt is het opkomen voor deze rechten niet zonder gevaren. Vrouwen en de oorspronkelijke bewoners van bepaalde gebieden worden daarbij vaak het zwaarst getroffen. Daarom werkt IUCN NL al jaren aan het verbeteren van de veiligheid van natuurbeschermers en andere mensen in kwetsbare situaties. Samen met onze partnerorganisaties wereldwijd zetten we ons in voor inclusief beheer van natuur, door middel van een gendergelijke en intersectionele aanpak.

Recht op natuur

De oorspronkelijke bewoners en andere inwoners van natuurrijke gebieden worden in veel landen nauwelijks betrokken bij de besluitvorming over het gebied. Dit terwijl juist zij veel kennis hebben over het landschap en de natuurlijke hulpbronnen, en deze mensen als eerste de gevolgen ondervinden van veranderingen in hun leefomgeving. Dit druist in tegen hun recht op beschikbaarheid van water, voedsel en onderdak, hun recht op religieuze plekken en inspraak.

Informeren over rechten

Om natuur- en mensenrechten te beschermen is toegang tot informatie essentieel. IUCN NL faciliteert daarom bijeenkomsten en trainingen waarin mensen op toegankelijke wijze op de hoogte gesteld worden van de ontwikkelingen in hun landschap. Ook informeren we ze over hun rechten, zoals het recht op Free Prior and Informed Consent (FPIC), en hoe ze deze kunnen uitoefenen.

Vrouwenrechten en inclusief natuurbeheer

Gelijke waardering van de ervaringen, zienswijze en oplossingen van mensen van verschillende genders, inclusief vrouwen, is essentieel voor het waarborgen van een duurzame en gerechtige wereld. IUCN NL werkt aan het behalen van gendergelijkheidsdoelen voor het welzijn van mens en natuur. Want vrouwenrechten zijn mensenrechten.

Samen met haar partnerorganisaties zet IUCN NL zich in voor inclusief beheer van natuur, door middel van een gendergelijke en intersectionele aanpak. Gendergelijkheid is intrinsiek verbonden met biodiversiteit, klimaatverandering en landdegradatie. Vrouwenrechten zijn daarom van fundamenteel belang voor natuurbehoud.

Meer over gender en inclusie

Facts

De VN-verklaring van Rio stelt dat elk individu deel moet kunnen nemen aan besluitvormingsprocessen op milieugebied.
Mensenrechten en natuur zijn gebundeld in het recht op een veilige, schone, gezonde en duurzame leefomgeving^[1]UNHR, (2018). Framework principles on human rights and the environment..
Om de dag wordt iemand vermoord voor het opkomen voor de natuur^[2]Global Witness. (2023). Standing firm..

De oorspronkelijke bewoners van bepaalde gebieden worden het meest getroffen.
Mijnbouw en industriële landbouw zijn de grootste oorzaken van conflict.
Vrouwelijke natuurbeschermers zijn vaak extra kwetsbaar.

De VN-verklaring van Rio stelt dat elk individu deel moet kunnen nemen aan besluitvormingsprocessen op milieugebied.
Mensenrechten en natuur zijn gebundeld in het recht op een veilige, schone, gezonde en duurzame leefomgeving^[3]UNHR, (2018). Framework principles on human rights and the environment..
Om de dag wordt iemand vermoord voor het opkomen voor de natuur^[4]Global Witness. (2023). Standing firm..

De oorspronkelijke bewoners van bepaalde gebieden worden het meest getroffen.
Mijnbouw en industriële landbouw zijn de grootste oorzaken van conflict.
Vrouwelijke natuurbeschermers zijn vaak extra kwetsbaar.

Bescherming van natuurbeschermers

In 2022 werden minstens 177 natuurbeschermers gedood omdat ze de planeet probeerden te beschermen – om de dag één persoon. Een veel grotere groep wordt het zwijgen opgelegd door geweld, arrestaties, bedreigingen of rechtszaken. NGO’s en mensen die de natuur beschermen worden zo gecriminaliseerd. Bovendien worden vrouwelijke natuurbeschermers vaak geconfronteerd met de dreiging van gendergerelateerd geweld. De officiële cijfers zijn vermoedelijk slechts het topje van de ijsberg: in veel landen is de verstrekte informatie onbetrouwbaar door corruptie. Ook worden veel sterfgevallen in afgelegen gebieden niet geregistreerd.

Meer veiligheid garanderen

Natuur- en mensenrechtenbeschermers zijn een belangrijke hoeksteen van duurzame ontwikkeling. Daarom ondersteunen we organisaties en natuurbeschermers ter plaatse bij het opkomen voor hun rechten, door samen met hen te bepalen welke concrete acties we het beste kunnen nemen. Met lokale partnerorganisaties faciliteren we veiligheidstrainingen, geven juridische bijstand en bieden handvatten waarmee mensen hun omgeving veilig kunnen beschermen, zoals risico-analyses en communicatieprotocollen.

Bindend verdrag

Voor een structurele oplossing pleiten we op nationaal en internationaal niveau voor betere wetgeving die voorkomt dat bedrijven schade toebrengen aan mensenrechten, de natuur en het klimaat.

Er moet een internationaal bindend verdrag komen waarmee natuurbeschermers bedrijven ter verantwoording kunnen roepen als hun rechten worden geschonden. IUCN NL roept de Nederlandse overheid op om hierin een voorstrekkersrol te spelen. Ook de Europese Commissie is bezig met een wet die moet voorkomen dat bedrijven schade toebrengen aan mensenrechten, het milieu en het klimaat. Wij pleiten ervoor dat deze richtlijn voor Corporate Sustainability Due Diligence daadwerkelijk bescherming biedt aan mens en natuur. Benieuwd naar de laatste ontwikkelingen van deze richtlijn?

Foto: De Peruaanse natuurbeschermer Victor Zambrano in Madre de Dios. © Giancarlo Shibayama/SPDA.

Lees meer