Inheemse volkeren en biodiversiteit

Inheemse volkeren spelen een cruciale rol bij de bescherming van de biodiversiteit en de strijd tegen klimaatverandering. Op de internationale dag van de inheemse volkeren vestigen wij de aandacht op hun onmisbare bijdragen aan het behoud en het duurzame beheer van natuurlijke hulpbronnen en op het belang van de traditionele kennis van inheemse vrouwen.

Headerfoto: Inheemse vrouw laat een cashewnotenboom zien in San Jose de Uchupiamomas, Bolivia © Mariel Cabero/ IUCN NL

Wat is de rol van inheemse volkeren bij de aanpak van klimaatverandering en biodiversiteitsverlies?

Wereldwijd spelen inheemse volkeren en lokale gemeenschappen een belangrijke rol bij het beheer, de instandhouding en het duurzame gebruik van de biodiversiteit en de natuur, waaronder tropische bossen.

Naar schatting beschermen inheemse volkeren en lokale gemeenschappen (IPLC’s) ten minste 22 procent van ’s werelds belangrijkste biodiversiteitsgebieden en ten minste 21 procent van het grondoppervlak – dit is ongeveer de omvang van Afrika^[1]ICCA Consortium, 2021. Territories of Life: 2021 Report. Executive Summary. ICCA Consortium: worldwide. Available at: https://report.territoriesoflife.org/.

Het land en de grondgebieden van IPLC’s beslaan ook ten minste een derde van de intacte bosgebieden in de wereld ^[2]Fa, J. E., Watson, J. E., Leiper, I., Potapov, P., Evans, T. D., Burgess, N. D., … & Garnett, S. T. (2020). Importance of Indigenous Peoples’ lands for the conservation of Intact Forest … Continue reading en bijna een derde van de gebieden die cruciaal zijn voor het tegengaan van het biodiversiteitsverlies, het voorkomen van CO2-emissies door veranderingen in landgebruik en het versterken van natuurlijke koolstofputten (systemen die meer CO2 opnemen dan ze uitstoten)^[1].

Wat zijn Indigenous and Community Conserved Areas (ICCA’s)?

Indigenous and Community Conserved Areas (ICCA’s) zijn de gebieden die door inheemse volkeren en lokale gemeenschappen in stand worden gehouden. Het concept is geïntroduceerd door de IUCN en wordt sinds 2008 formeel erkend.

Het is nog niet precies bekend hoeveel ICCA’s er wereldwijd zijn, maar organisaties als het ICCA-register ondersteunen gemeenschappen om hun ICCA’s te registreren, zodat we de belangrijke rol die inheemse gemeenschappen spelen bij het behoud van de natuur beter in kaart kunnen brengen.

Als potentiële ICCA’s erkend zouden worden voor hun bijdrage aan natuurbehoud naast het bestaande netwerk van private en publieke beschermde gebieden (14% van het land in de wereld), zou de totale dekking van beschermde gebieden toenemen tot 31%%^[3]https://report.territoriesoflife.org/global-analysis/.

Wat is het belang van inheemse kennis voor biodiversiteit?

Veel inheemse gemeenschappen leven in gebieden met een grote biodiversiteit, waar leven in evenwicht met de natuur essentieel is om te overleven. De gemeenschappen hebben een sterke band met hun grondgebied en passen inheemse kennis toe om de natuurlijke hulpbronnen in deze gebieden te beschermen, te beheren en te gebruiken.

Omdat het levensonderhoud en de cultuur van inheemse volkeren afhankelijk zijn van de natuur, hebben zij hun eigen bestuurssystemen en gebruiken ontwikkeld om hun gebieden in stand te houden. Het is aangetoond dat het traditionele beheer van deze gebieden, waarbij gebruik wordt gemaakt van inheemse kennis en gebruiken, duurzaam is. Daardoor zijn de ecosystemen en soorten in gebieden die door inheemse volkeren worden beheerd, vaak minder bedreigd dan in andere gebieden^[4]Sze, J.S., Carrasco, L.R., Childs, D. et al. Reduced deforestation and degradation in Indigenous Lands pan-tropically. Nat Sustain 5, 123–130 (2022). https://doi.org/10.1038/s41893-021-00815-2 .

De bijdrage van inheemse vrouwen

Inheemse vrouwen spelen een sleutelrol als natuurbeschermers. Door hun sterke relatie met hun grondgebied staan inheemse vrouwen vaak in de frontlinie bij de verdediging van hun land tegen ontginningsactiviteiten zoals oliewinning en mijnbouw.

Zij nemen ook de taak van voedselvoorziening voor hun gezinnen en gemeenschappen op zich, verzamelen medicinale planten en water en zorgen voor een duurzaam gebruik van de natuurlijke hulpbronnen. Bovendien waarborgen zij de overdracht van een groot deel van de traditionele kennis over de natuur.

Bedreigingen voor inheemse volkeren en hun kennis

Inheemse volkeren en hun kennis worden nu al negatief getroffen door biodiversiteitsverlies. Wanneer bossen worden gekapt voor de uitbreiding van landbouw- of mijnbouwactiviteiten, gaat dit vaak ten koste van het grondgebied en de rechten van inheemse volkeren.

Bovendien wordt het culturele erfgoed van inheemse volkeren bedreigd. Plekken waar op traditionele wijze wordt geoogst, evenals minder tastbaar erfgoed zoals festiviteiten en rituelen die verband houden met natuurlijke cycli en heilige plaatsen. Ook inheemse kennis over de natuur en unieke inzichten over planten en dieren staat onder druk. Deze verliezen kunnen grote gevolgen hebben voor de culturele diversiteit en de instandhouding van inheemse kennis, maar ook voor voedselzekerheid, gezondheid en bestaansmiddelen, vaak met onomkeerbare schade en gevolgen^[5]Technical  Summary.  [H.-O.  Pörtner,  D.C.  Roberts,  E.S.  Poloczanska,  K. Mintenbeck,  M. Tignor, A. Alegría,  M. Craig,  S. … Continue reading.

Ontvangen inheemse volkeren voldoende financiering?

Ondanks hun cruciale rol in de aanpak van de klimaat- en biodiversiteitscrisis heeft het land- en bosbeheer door inheemse volkeren de afgelopen tien jaar slechts een klein deel van de internationale donorfinanciering ontvangen – gemiddeld slechts 270 miljoen dollar per jaar. Dit is minder dan één procent van de officiële ontwikkelingshulp voor de beperking van en aanpassing aan de klimaatverandering^[6]Rainforest Foundation Norway (2020). Falling short: Donor funding for Indigenous Peoples and local communities to secure tenure rights and manage forests in tropical countries (2011–2020). … Continue reading.

IUCN NL’s steun aan inheemse volkeren