Escazú-verdrag vanuit het genderperspectief: ‘een belangrijk begin’

‘Het verdrag is een historische stap voorwaarts, maar we moeten het kritisch benaderen vanuit het genderperspectief. Er is nog veel werk aan de winkel.’ Met deze woorden sloot IUCN NL’s expert milieurechtvaardigheid Liliana Jáuregui het evenement Reading the Escazú Agreement from a gender perspective: challenges and opportunities af. De paneldiscussie werd georganiseerd vanwege de eerste Conferentie van de Partijen van het verdrag, die plaatsvond van 20 april tot en met 22 april.

Het Escazú-vedrag, getekend door Latijns-Amerikaanse en Caribische overheden, ging in 2021 in werking. Het verankert het recht van iedereen, nu en in de toekomst, op een gezonde en schone leefomgeving en op duurzame ontwikkeling. Het is één van de eerste verdragen die een duidelijke link legt tussen het milieu en mensenrechten, waarin de nadruk ligt op het belang van actieve publieke participatie en de toegang tot informatie en rechtssystemen in milieukwesties.

Veiligheid van milieuactivisten

Met het verdrag beloven de deelnemende staten onder meer om de veiligheid van milieu- en mensenrechtenbeschermers die deelnemen aan de openbare besluitvorming te garanderen en geweld te voorkomen. Een belangrijke stap in een regio die lijdt onder milieuconflicten en geweld tegen deze natuurbeschermers.

Het is essentieel dat gendergelijkheid onderdeel is van de implementatie van het verdrag. ‘Als de samenleving geen oog heeft voor de structurele genderproblemen, zullen vrouwen niet deelnemen aan besluitvormingsprocessen, het toezicht houden op milieubeleid of het ontwerpen van normen. Hierdoor wordt de bestaande genderkloof in stand gehouden’, zegt Jáuregui.

Genderongelijkheid is ook een vorm van geweld

De uitdagingen die vrouwen tegenkomen als het gaat om hun rechten was één van de hoofdonderwerpen van het evenement, waarin werd bevestigd hoe diepgeworteld en gelaagd genderongelijkheid is. In milieuzaken, zoals de controle over natuurlijke hulpbronnen en de verdediging van ecosystemen, gaat het bijvoorbeeld om intimidatie, achtervolging en seksueel geweld.

Maar genderongelijkheid zelf is ook een vorm van geweld. Het is gewelddadig voor de rechten van vrouwen die zorg dragen voor de natuurlijke rijkdommen in het gebied waar hun families al generaties lang wonen. Vrouwen in inheemse gemeenschappen worden vaak geconfronteerd met nog meer belemmeringen.

Toegang tot informatie

Tijdens het debat vertelde Aracelly Jiménez, een leider in haar gemeenschap in Costa Rica, over hun landrechtenconflict. Hun grondgebied is overgedragen aan een bedrijf dat het land exploiteert en mangrovebos ernstig verzwakt en vervuilt. Dit heeft ertoe geleid dat de gemeenschap uit hun eigen is verdreven.

Het lukt niet om te achterhalen om welk bedrijf het gaat, ondanks het gebruiken van alle officiële overheidskanalen. De vrouwen in Arecelly’s gemeenschap willen graag hun kennis inzetten om het mangrovebos te beschermen, maar het gebrek aan toegang tot informatie en participatie maakt dit onmogelijk.

Transparantie en toegang tot rechtssystemen zijn essentieel in de strijd tegen genderongelijkheid in de regio. Vanesa Torres van Ambiente y Sociedad Colombia legt uit dat justitiële instellingen geen kennis hebben van de impact van een aangetast of vervuild gebied op vrouwen. Hierdoor vinden vrouwen die onrecht zijn aangedaan geen gerechtigheid. Dit gebrek aan institutionele kennis wordt verder gecompliceerd door de Colombiaanse post-conflictsituatie, waarin ontbossing de pan uitrijst.

Vrouwen in besluitvorming

Een ander belangrijk element in genderongelijkheid – in Latijns-Amerika en de rest van de wereld – is rol van vrouwen in de publieke besluitvorming. Belén Paez uit Ecuador wees erop dat veel meisjes en vrouwen leren om een passieve rol in hun gemeenschap hebben en zich te wijden aan huishoudelijke taken. Dit weerspiegelt in de politieke vertegenwoordiging op lokaal, nationaal en internationaal niveau, inclusief besluitvorming over natuurlijke hulpbronnen, klimaatverandering en andere milieukwesties. Het

Escazú-vedrag is een belangrijk instrument in de strijd tegen genderongelijkheid in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied. Het vereist van regeringen dat ze maatregelen nemen bovenop hun bestaande wetten. Jáuregui: ‘het verdrag is geen eindpunt, maar een belangrijk begin’.

Positie van vrouwen verbeteren

Daarom start IUCN NL, samen met lokale partners, een project waarin we vrouwen uit het Amazonegebied informeren over hun recht op inspraak in milieuzaken en welke stappen zij kunnen ondernemen wanneer dat recht geschonden wordt. Dit project is onderdeel van het programma Forests for a Just Future. Daarnaast stimuleren we een genderperspectief in het implementeren van het Escazú-verdrag en ondersteunen we dit met relevante informatie.

Benieuwd naar de volledige paneldiscussie?

• Bekijk de Spaanstalige opname op YouTube
• Lees het Engelstalige verslag
• Lees het Spaanstalige verslag