Invasieve exoten: belangrijke oorzaak van biodiversiteitverlies en grote negatieve impact op economie en voedselzekerheid

Halsbandparkieten, Amerikaanse rivierkreeften, de Japanse duizendknoop: ze zijn bijna niet meer weg te denken uit ons land. Toch zijn dit soorten die van oorsprong niet in ons land voorkomen. De aanwezigheid van deze invasieve exoten in een land kan grote gevolgen hebben voor de oorspronkelijke biodiversiteit en ecosystemen. Reden voor experts en beleidsmakers van over de hele wereld om bij elkaar te komen en te bespreken hoe invasieve exoten effectief beheerst kunnen worden.

Headerfoto: halsbandparkieten in het Amsterdamse Bos © ajansen Getty Images Signature

Deze bijeenkomst, georganiseerd door het Intergouvernementeel Platform voor Biodiversiteit en Ecosysteemdiensten (IPBES), vond plaats van 28 augustus tot 2 september 2023 in het Duitse Bonn. Hoofdonderwerp op de agenda vormde het vandaag gepubliceerde rapport: ‘Thematic assessment of invasive alien species and their control’.

Het IPBES-rapport bespreekt de ontwikkelingen, de oorzaken en de impact van invasieve soorten en het geeft aan hoe beleid voor een effectieve beheersing van deze invasieve uitheemse soorten eruit zou kunnen zien. Dat er iets moet gebeuren stond voor alle aanwezigen buiten kijf, want invasieve exoten vormen op dit moment één van de hoofdoorzaken van biodiversiteitsverlies en daarmee brengen ze schade toe aan ecosystemen en de essentiële diensten die de natuur levert aan mensen, zoals voedselvoorziening, (drink)water en het voorkomen van plagen.

Invasieve exoten hebben een grote negatieve impact op de economie, de voedselzekerheid en de gezondheid van mensen. In 2019 werden de wereldwijde kosten van het aanpakken van invasieve exoten geschat op meer dan 423 miljard USD. In de EU worden de kosten voor de lidstaten gezamenlijk geschat op tenminste 12 miljard EUR^[1]bron: https://www.nvwa.nl/onderwerpen/invasieve-exoten/eu-verordening-1143-2014-invasieve-exoten. Het grootste deel van deze kosten zat hem in de negatieve impact die invasieve uitheemse soorten toebrengen op ecosysteemdiensten en kwaliteit van leven. De verwachting is dat deze negatieve impact de komende jaren zal toenemen, onder andere door de economische groei en klimaatverandering.

Belangrijke oorzaak van biodiversiteitsverlies

Invasieve exoten dragen bij aan de achteruitgang en aan het uitsterven van soorten. Volgens het IPBES vormden invasieve exoten een belangrijke driver bij zo’n 60% van de uitgestorven soorten. Volgens het bekende IPBES-rapport uit 2019 ‘The Global Assessment Report on Biodiversity and Ecosystem Services’^[2]IPBES (2019): The Global Assessment Report on Biodiversity and Ecosystem Services of the Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services. Brondizio, E. S., Settele, … Continue reading staan invasieve uitheemse soorten zelfs op de vijfde plaats van de belangrijkste veroorzakers van biodiversiteitsverlies, meteen na habitatverlies, uitbuiting van organismes, klimaatverandering en vervuiling.

Maar liefst 37.000 uitheemse soorten zouden volgens het rapport door menselijke activiteit overal ter wereld verspreid zijn. Jaarlijks komen daar zo’n 200 soorten bij. Volgens IPBES is bij 3500 van deze uitheemse soorten bewijs dat ze negatieve impact hebben op biodiversiteit en ecosystemen. Dit zijn de soorten die als invasief worden gecategoriseerd.

Effectief beheer en betere samenwerking kan negatieve impact terugdringen

Het aantal invasieve exoten en hun impact kan worden beperkt door effectief beheer en door betere samenwerking tussen landen en verschillende sectoren, bijvoorbeeld op het gebied van landbouw, milieu en gezondheidszorg. Het Kunming-Montreal Biodiversity Framework biedt nationale overheden de kans om met dit onderwerp aan de slag te gaan en zo bij te dragen aan betere bescherming van biodiversiteit en ecosystemen in lijn met de internationale afspraken.

Sinds 1 januari 2015 is in de Europese Unie EU-verordening 1143/2014 van kracht. Die heeft als doel om de introductie, verspreiding en impact van invasieve exoten in Europa te beperken. Centraal in de verordening staat een lijst van soorten waarvan de negatieve effecten zodanig zijn dat gezamenlijk optreden op EU-niveau gewenst is. In Nederland onderzoekt de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) de risico’s. Ook ziet de NVWA toe op de handel in en het bezit van invasieve exoten.