IUCN Rode Lijst: menselijke activiteiten verwoesten zeeleven, van zoogdieren tot koralen

De vandaag gepubliceerde update van de IUCN Rode Lijst van Bedreigde Soorten™ benadrukt de bedreigingen voor zeeleven, waaronder illegale en niet-duurzame visserij, vervuiling, klimaatverandering en ziekten. Populaties van Indische zeekoeien, ook wel doejong genoemd (Dugong dugon) en 44% van alle zeeoren (Haliotis sp.) staan nu op de IUCN Rode Lijst als ‘Ernstig Bedreigd’; zuilkoraal (Dendrogyra cylindrus) krijgt nu door de opeenstapeling van bedreigingen ook de status ‘Ernstig Bedreigd’.

Headerfoto: Doejong (c) Lemga via Getty Images Signature

De IUCN Rode Lijst bevat nu 150.388 soorten, waarvan er 42.108 met uitsterven worden bedreigd. Meer dan 1.550 van de 17.903 beoordeelde zeedieren en planten lopen het risico om uit te sterven. Klimaatverandering raakt daarbij minstens 41% van de bedreigde mariene soorten.

‘De vandaag gepubliceerde update van de IUCN Rode Lijst laat zien hoe een opeenstapeling van niet-duurzame menselijke activiteiten het zeeleven overal ter wereld decimeert. Op dit moment wordt op de VN-biodiversiteitstop de koers bepaald voor hoe we de natuur kunnen herstellen. We kunnen het ons eenvoudigweg niet veroorloven om daarin te falen,’ aldus Dr. Bruno Oberle, directeur-generaal van IUCN. ‘We moeten dringend de klimaat- en biodiversiteitscrisis aanpakken, met ingrijpende veranderingen in onze economische systemen. Als we dat niet doen lopen we het risico dat de oceanen hun belangrijke functies niet meer kunnen vervullen.’

Zeeoren verkocht als één van ’s werelds duurste zeevruchten

Zeeoren, of abalones, worden verkocht als één van ’s werelds duurste zeevruchten. Bovenop de niet-duurzame oogst en stroperij van deze soorten vormen klimaatverandering, ziekte en vervuiling bedreigingen voor zeeoren. Twintig van de 54 abalonesoorten worden nu met uitsterven bedreigd, volgens de eerste wereldwijde beoordeling van deze soort voor de Rode Lijst.

In Zuid-Afrika heeft stroperij door criminele netwerken, vaak verbonden met de internationale drugshandel, populaties van de bedreigde perlemoen abalone (Haliotis midae) verwoest. Steeds frequentere en ernstigere hittegolven op zee hebben geleid tot massale sterfte, waarbij in 2011 99% van de reuzenabalones (H. roei) in de meest noordelijke uithoeken van West-Australië werden gedood. Hittegolven op zee hebben abaloneziekten wereldwijd verergerd, waarbij de ernstig bedreigde zwarte abalone (H. cracherodii) in Californië en Mexico en de kwetsbare groene ormer (H. tuberculata), die voorkomt van het Kanaal tot Noordwest-Afrika en de Middellandse Zee, zijn getroffen. Hittegolven op zee doden ook de algen waarvan abalones voor hun voedsel afhankelijk zijn. Vervuiling door afspoeling van landbouw en industrie veroorzaakt schadelijke algenbloei, waardoor bijvoorbeeld de bedreigde Omaanse zeeappel (H. mariae), een commerciële soort die voorkomt op het Arabisch schiereiland, in de helft van zijn verspreidingsgebied is verdwenen. Gifstoffen zoals die in aangroeiwerende bootverf zorgen voor een verdere afname van de populaties.

‘Abalones weerspiegelen de rampzalige omgang van mensen met oceanen: overbevissing, vervuiling, ziekten, habitatverlies, algenbloei, opwarming en verzuring, om maar een paar bedreigingen te noemen. Ze zijn echt de spreekwoordelijke kanarie in de kolenmijn,’ aldus Dr. Howard Peters, lid van de IUCN SSC Mollusc Specialist Group en onderzoeker aan de Universiteit van York in het Verenigd Koninkrijk, die de beoordeling van de abalone leidde. ‘Het eerste wat mensen kunnen doen is alleen nog maar gekweekte of duurzaam verkregen abalones te eten. Handhaving van de visquota en maatregelen tegen stroperij zijn ook van cruciaal belang. Om het zeeleven, waaronder abalones, op lange termijn te beschermen, moeten we echter de oorzaken van de chemische en temperatuurveranderingen in de oceanen een halt toeroepen.

Indische zeekoe met uitsterven bedreigd

De Indische zeekoe-populaties in Oost-Afrika en Nieuw-Caledonië staan op de IUCN Rode Lijst als respectievelijk Ernstig Bedreigd en Bedreigd; wereldwijd blijft de soort ‘Kwetsbaar’. Er zijn nu minder dan 250 volwassen individuen in Oost-Afrika en minder dan 900 in Nieuw-Caledonië. De belangrijkste bedreigingen zijn onbedoelde vangst in vistuig in Oost-Afrika en stroperij in Nieuw-Caledonië, en verwondingen door boten op beide locaties. In Oost-Afrika worden de zeegrassen die het belangrijkste voedsel voor de Indische zeekoeien vormen, beschadigd en vernietigd door olie- en gasexploratie en -winning, bodemsleepnetten, chemische verontreiniging en ongeoorloofde kustontwikkeling. De achteruitgang en het verlies van zeegrassen in Nieuw-Caledonië is het gevolg van afspoeling door de landbouw, vervuiling door nikkelmijnen en kustontwikkeling, en schade door ankers van boten. Daarnaast vormen de gevolgen van de klimaatverandering een bedreiging voor het hele verspreidingsgebied van de zeekoeien.

‘Versterking van visserijbeheer door de lokale gemeenschappen en uitbreiding van de werkgelegenheid buiten de visserij zijn essentieel in Oost-Afrika, waar mariene ecosystemen van fundamenteel belang zijn voor de voedselzekerheid en het levensonderhoud van de bevolking,’ aldus Evan Trotzuk, die de beoordeling van de Rode Lijst voor Oost-Afrika leidde. ‘Verder zou het goed zijn om extra beschermde gebieden aan te leggen in gebieden waar Indische zeekoeien leven, met name rond het Bazaruto Archipelago National Park. Dit zou de achteruitgang van het aantal zeekoeien en van de omvang en kwaliteit van zeegrasvelden op termijn een halt kunnen toeroepen. Ook zouden lokale gemeenschappen en andere belanghebbenden hiervan kunnen profiteren.’

Verspreidingsgebied zuilkoraal met meer dan 80% achteruit gegaan

Het zuilkoraal (Dendrogyra cylindrus), dat in het hele Caribische gebied voorkomt, van het schiereiland Yucatan en Florida tot Trinidad en Tobago, is op de IUCN Rode Lijst van ‘Kwetsbaar’ naar ‘Ernstig Bedreigd’ verschoven, nadat de populatie sinds 1990 in het grootste deel van het verspreidingsgebied met meer dan 80% achteruit gegaan is. De meest urgente bedreiging is de ‘Stony Coral Tissue Loss Disease’, die de afgelopen vier jaar is opgedoken en zeer besmettelijk is: per dag wordt 90 tot 100 meter rif besmet. Verbleking als gevolg van hogere temperaturen aan het zeeoppervlak en een teveel aan antibiotica, meststoffen en rioolwater dat in zee stroomt, hebben de koralen verzwakt en vatbaarder gemaakt voor ziekten. Door overbevissing rond koraalriffen is het aantal grazende vissen afgenomen, waardoor algen kunnen overheersen en de druk op de koralen verder toeneemt.

Meer lezen over de Rode Lijst van Bedreigde Soorten