Verwoesting van tropisch regenwoud met 10 procent toegenomen

Vorig jaar is er 10 procent meer tropisch regenwoud verwoest dan in 2021, blijkt uit cijfers van Global Forest Watch. Wereldwijd ging een gebied zo groot als Nederland verloren, vooral in het Amazonegebied. Zonder het stoppen van de ontbossing kunnen we de klimaat- en biodiversiteitscrises niet oplossen.

Headerfoto: Protestbord op boom © AFIEGO

Bossen leveren een veelheid aan cruciale ecosysteemdiensten aan mens en natuur, zoals klimaatregulatie, biodiversiteit, voedselzekerheid, gezondheid en watervoorziening. Bossen nemen bovendien koolstofdioxide op en zijn daarmee een belangrijke bondgenoot in het tegengaan van de uitstoot van broeikasgassen.

Het verlies aan tropisch oerbos in 2022 was in totaal 4,1 miljoen hectare, wat gelijk staat aan het verlies van 11 voetbalvelden bos per minuut. Al dit bosverlies veroorzaakte 2,7 gigaton (Gt) aan CO₂-uitstoot, gelijk aan de jaarlijkse uitstoot van India.

Een einde aan ontbossing voor 2030

Op de klimaattop in Glasgow in 2021 (COP26) beloofden meer dan honderd landen, waaronder ook Nederland en landen met veel tropische regenwouden, alles in het werk te stellen om vóór 2030 een einde te maken aan het verdwijnen van bossen. De trend gaat echter de andere kant op, zo laat Global Forest Watch ^[1]Global Forest Watch is een initiatief van het World Resources Institute (WRI) en de Amerikaanse Universiteit van Maryland dat jaarlijks op basis van geavanceerde satellietdata ontbossing en ander … Continue reading zien.

Het meeste bos ging verloren in Brazilië (15% toename in 2022 t.o.v. 2021), wat te verklaren valt door het beleid van president Jair Bolsonaro, die nauwelijks optrad tegen illegale houtkap. De verwachting is dat de nieuwe president Lula het tij weer zal keren voor de bossen in het land. Hij streeft ernaar om voor 2030 een einde te hebben gemaakt aan ontbossing in Brazilië.

Half miljoen hectare bos gekapt in Congo

In de Democratische Republiek Congo (DRC) blijft de hoeveelheid ontbossing licht toenemen. Het land verloor meer dan een half miljoen hectare oerbos in 2022. Het terugdringen van het verlies van primaire bossen in de regio blijft een uitdaging. De oorzaken van het verdwijnen van bos in de landen van het Congobekken zijn voornamelijk kleinschalige landbouw en houtskoolproductie. Veel inwoners van DRC leven in armoede en hebben beperkte toegang tot electriciteit. In DRC werkt IUCN NL met partnerorganisaties om de bossen in het land te beschermen tegen illegale houtkap en om de veiligheid in het land te verbeteren.

Steeds meer bos gaat verloren in Bolivia

Ook in Bolivia is de hoeveelheid ontbossing fors toegenomen, met 32%. Hoewel Bolivia minder dan de helft aan oppervlakte oerbos dan Indonesië, staat ze hoger op de ranglijst van oppervlakte verloren bos.

Ondanks deze zorgwekkende cijfers is er relatief weinig aandacht voor de ontbossing in Bolivia. Het land heeft als een van de weinigen de belofte om ontbossing een halt toe te roepen niet ondertekend tijdens de klimaattop in Glasgow.

Ontbossing voor soja

Landbouw voor agro-handelsgewassen is de belangrijkste oorzaak van bosverlies in Bolivia. De toename in het telen van sojabonen heeft sinds de eeuwwisseling geleid tot bijna een miljoen hectare ontbossing. De Boliviaanse regering moedigt deze toename van landbouw juist aan. Ze wil de import verminderen, biobrandstoffen produceren en de veeproductie verhogen. Om dat te bereiken wordt illegale ontbossing gedecriminaliseerd en worden er meer vergunningen uitgedeeld voor ontbossing.

Europese landen, waaronder Nederland, zijn grote importeurs van veevoer op basis van soja, die vaak uit landen met veel tropische bossen komt. IUCN NL is initiatiefnemer van het Nederlandse Sojaplatform (Dutch Soy Platform). Dit multi-stakeholderplatform van overheid, bedrijven en maatschappelijke organisaties zet zich in voor de transitie naar 100% verantwoorde, conversievrije soja in de Nederlandse waardeketen, ook buiten wat er op de schappen van onze eigen supermarkt ligt.

Cacoa en mijnbouw in Ghana

In Ghana is het verlies aan oerbos de afgelopen jaren het sterkst toegenomen. In 2022 verloor het land 18.000 ha, en hoewel de oppervlakte van het verlies aan primair bos relatief klein is, heeft Ghana nog maar weinig bos over en kende het land het hoogste verliespercentage van alle tropische landen in 2022.  Volgens Global Forest Watch  is een deel van het verlies van bos gelinkt aan de productie van cacao en bosbranden.

Maar ook mijnbouw is een belangrijke oorzaak van ontbossing in Ghana. De goudmijnbouw is het grootst in het land, maar ook andere grondstoffen als bauxiet en mangaan, die onder andere worden gebruikt voor de energietransitie, worden gedelvt. Zo zijn in het Atewa-oerbos in het land plannen voor bauxietwinning, wat desatreuze gevolgen zou hebben voor de rijke biodiversiteit in het bos en de ecosysteemdiensten die het levert. Daarom werkt IUCN NL samen met A Rocha Ghana aan langdurige bescherming van het Atewa-bos.

Indonesië dringt verlies aan primair bos terug

Maar er is volgens GFW ook goed nieuws: Indonesië heeft het verlies aan primair bos de afgelopen jaren meer teruggedrongen dan welk ander land dan ook, namelijk met 64%. De overheid doet meer aan brandpreventie en -monitoring, heeft een verbod op nieuwe kapvergunningen voor palmolie, herstelt mangroves en handhaaft bestaande wetten beter. Hierdoor waren er de afgelopen jaren minder branden en minder verlies van oerbos. Dit laat zien dat goed beleid en goede handhaving tegen ontbossing het verschil kan maken.

Bovendien heeft de Indonesische overheid een sociaal bosbouwprogramma geïntroduceerd waarmee gemeenschappen gedurende 35 jaar bosbeheerrechten kunnen krijgen. Het programma is niet alleen bedoeld om bossen te beschermen, maar ook om het welzijn van gemeenschappen die van bossen afhankelijk zijn te verbeteren. IUCN NL’s partnerorganistie WARSI legt gemeenschappen uit hoe ze gebruik kunnen maken van het sociaalbosbouwprogramma.

Toch wordt grootschalige illegale ontbossing nog steeds gedoogd in Indonesië. Onlangs heeft de overheid aangekondigd dat ze amnestie (generaal pardon) verleent aan bedrijven die samen 3,3 miljoen hectare oliepalmplantages hebben aangelegd in bosgebieden. Het amnestieprogramma betekent dat illegale praktijken, zoals ontbossing, worden witgewassen. In achterafkamertjes worden deals gesloten waarbij wetsovertredingen van bedrijven worden vergeven en de fondsen van de politieke elite gespekt worden.

Forests for a Just Future programma

IUCN NL draagt bij aan meer duurzaam en inclusief beheer van tropische bossen, op een manier die bijdraagt aan klimaatmitigatie- en adaptatie, mensenrechten en het behoud van levensonderhoud van lokale gemeenschappen. Dat doen we binnen het Forests for a Just Future programma.

Samen met maatschappelijke organisaties, inheemse en lokale gemeenschappen werkt deze alliantie in 11 landen in Zuid-Amerika, Afrika en Azië in landschappen waar bossen en de gemeenschappen die er van oudsher wonen worden bedreigd door de uitbreiding van landbouw (bijv. palmolie, soja), infrastructuur, mijnbouw en olie- en gaswinning en waar kansen liggen om beleid en praktijk te beïnvloeden.

Lees meer

• Het onderzoek van Global Forest Watch: verlies van bossen in 2022
• NRC over het onderzoek
• Volkskrant over het onderzoek