Vrijwillig verantwoord ondernemen werkt niet, toont Nederlands bouwproject in de Filippijnen

De misstanden bij de bouw van een vliegveld op de Filippijnen tonen aan hoe urgent wetgeving voor verantwoord ondernemen is, juist in Nederland, stellen natuurbeschermers Murtah Shannon (BothENDS) en Maartje Hilterman (IUCN NL) namens een coalitie van Nederlandse en Filippijnse organisaties^[1]Bij de coalitie zijn aangesloten: Both ENDS, Care Nederland, IUCN NL, SOMO. Uit de Filippijnen: Kalikasan People’s Network for the Environment, AGHAM Advocates for Science and Technology for the … Continue reading.

Headerfoto: Migratory birds fly above fish ponds in Paombong in the province of Bulacan, north of Manila, Philippines. August 27, 2022. © Basilio Sepe / Global Witness

Dit opiniestuk werd op 3 februari gepubliceerd door Trouw.

De misstanden en milieu­schade rondom de bouw van een nieuw vliegveld in de baai van Manila zijn schrijnend, laat een nieuw rapport van mensenrechtenorganisatie Global Witness zien. Nederland heeft een centrale rol in het bouwproject, dat niet voor niets omstreden is. Boskalis voert het project uit. De Nederlandse staat gaf de baggeraar via Atradius DSB de grootste exportkredietverzekering ooit. Met goedkeuring van het ministerie van financiën staat ons land garant voor 1,5 miljard euro, mochten er zich problemen voordoen.

Als coalitie van Nederlandse en Filippijnse milieu- en mensenrechtenorganisaties hebben we ons al regelmatig uitgesproken tegen het project. Vooral tegen de Nederlandse rol. Meermaals zijn er Kamervragen gesteld. Maar de betrokken Nederlandse partijen hebben steeds volgehouden dat het project – juist dankzij hun deelname – voldoet aan de hoogste internationale standaarden op het gebied van internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen (IMVO).

Het rapport van Global Witness maakt korte metten met die claim. Iedereen kan ter plekke zien hoe een loopje wordt genomen met de internationale standaarden. Het vliegveld komt op een plek waar wetlands en mangrovebossen zijn die cruciaal zijn voor het overleven van wereldwijd bedreigde trekvogels. Boskalis spuit nu een gebied van ruim 2600 hectare land op, waar het New Manila International Airport moet verrijzen. Zevenhonderd families hebben hun huizen langs de kust moeten verlaten, uit het rapport blijkt onder militaire druk. De zandwinning van Boskalis en de afsluiting van een groot deel van de baai heeft ervoor gezorgd dat de visvangst een enorme klap heeft gekregen. Duizenden vissers en hun families zijn ervan afhankelijk en hun voedselzekerheid is volgens lokale organisaties nu in het geding.

Beweringen worden niet gestaafd

Deze praktijk laat zien dat het huidige systeem, waarin bij zo’n project de verantwoordelijkheid van bedrijven en overheden voor de zorg voor mens en milieu vrijwillig blijft, niet werkt. IMVO-wetgeving is hard nodig. Uitgerekend de topman van Boskalis sprak zich fel uit tegen de ‘Initiatiefwet verantwoord en duurzaam internationaal ondernemen’ die onlangs werd besproken in de Tweede Kamer.

Hoe is het mogelijk dat de Nederlandse overheid en de betrokken bedrijven wegkomen met een verhaal dat zo ver afstaat van de realiteit in Manila? De informatievoorziening, en daarmee de beeldvorming rondom dit soort projecten, is in handen van partijen die er belang bij hebben. In dit geval zijn dat de financiers, de exportkredietverzekeraar, de uitvoerders en de projecteigenaren. Zij bepalen welke informatie wel en niet openbaar wordt gemaakt en hun beweringen over het naleven van internationale afspraken over milieu- en mensenrechten hoeven niet gestaafd te worden.

Zo heeft Atradius DSB onder mom van vertrouwelijkheid geweigerd om de meeste documentatie rond het project openbaar te maken. Het gaat om studies naar mensenrechten, herhuisvesting- en compensatieplannen voor de getroffen plaatselijke bevolking. Ook weigerde de verzekeraar om zijn rapportage over milieu-effecten door een onafhankelijke partij te laten toetsen. Voor maatschappelijke organisaties is het daarom nagenoeg onmogelijk om na te gaan in hoeverre de betrokken bedrijven doen wat ze zeggen te doen. Voor de gedupeerden is het al helemaal niet te achterhalen.

Dit gebrek aan transparantie druist volledig in tegen internationale standaarden, maar die zijn dan ook vrijwillig. Dat is hét probleem. Bedrijven kunnen richtlijnen naar believen oprekken. Vrijwillig is niet genoeg, en precies daarom is de Initiatiefwet IMVO opgesteld.

Dit rapport moet gevolgen hebben: op z’n minst een onafhankelijk onderzoek naar de besluitvorming en effecten rond dit project. Boskalis moet de werkzaamheden in Manila opschorten totdat de resultaten ervan bekend zijn. En Nederland moet zo snel mogelijk gedegen IMVO-wetgeving doorvoeren.

Leer meer

• Het rapport van Global Witness over Manila Bay

• Ons onderzoek naar de vogelpopulaties en het ecologisch belang van Manila Bay