Natuurbeheer door oorspronkelijke bewoners in Ñembi Guasu

Foto’s op deze pagina: © NATIVA Bolivia

Bolivia’s Gran Chaco huisvest unieke diersoorten, zoals de jaguar, en is de leefomgeving van veel oorspronkelijke bewoners. In 2019 werd hier geschiedenis geschreven toen het Ñembi Guasu Indigenous Conservation Area formeel werd geconsolideerd: het eerste Boliviaanse beschermde gebied dat formeel werd uitgeroepen door een autonome regering. In de huidige fase van het project versterkt Fundación NATIVA Bolivia de voorwaarden voor een goed lange termijn beheer van Ñembi Guasu, zodat het gebied volledig kan worden beheerd door de Charagua-regering. Dit werk wordt gezamenlijk ondersteund door een consortium gevormd door World Land Trust, Nature and Culture International, DOB Ecology en IUCN NL.

Ñembi Guasu, een natuurgebied dat is opgericht via de Boliviaanse wet voor autonomie van oorspronkelijke bewoners, is zowel een mijlpaal in Bolivia als een voorbeeld voor de rest van de wereld.

Gran Chaco: grootste beboste gebied in Zuid-Amerika

De Gran Chaco strekt zich uit over vier landen en beslaat ongeveer 100 miljoen hectare^[1]Redes Chaco. Territorio. Link naar webpagina.. Na het Amazonegebied is dit het grootste beboste gebied in Zuid-Amerika. Het bestaat voornamelijk uit semi-aride laaglandbossen en wetlands. De Gran Chaco is verbonden met de Pantanal, het grootste tropische wetlandgebied ter wereld, en samen vormen ze het Grote Chaco-Pantanal natuurbeschermingslandschap. Ontbossing, voornamelijk gedreven door de uitbreiding van landbouw, en gevolgen van klimaatverandering, zoals droogte, bedreigen deze verscheidenheid aan ecosystemen.

Het Ñembi Guasu-reservaat ligt in het noordelijke deel van de Gran Chaco, in het departement Santa Cruz. Het reservaat vormt een centraal bosblok met een zeer lage bevolkingsdichtheid. Ñembi Guasu heeft een essentiële rol in de ecologische en culturele connectiviteit; het verbindt twee belangrijke Boliviaanse nationale parken (Kaa Iya en Otuquis) en ecosystemen zoals de Chaco, Chiquitania en Pantanal (Figuur 1). Bovendien rijkt het gebied de grens over naar Paraguayaanse Chaco. Hoewel het nog niet volledig is bestudeerd, zijn er nu al 228 vogelsoorten, 54 zoogdiersoorten, 33 amfibiesoorten, 26 reptielsoorten en 46 vissoorten geïdentificeerd. Hiertoe behoren emblematische soorten zoals de Chacoaanse pekari, jaguar, poema, zwarte brulaap, tapir en reuzenmiereneter.

In een eerder initiatief, onderdeel van ons SRJS-programma dat liep van 2016 tot en met 2020, heeft IUCN NL Fundación NATIVA en de regering van Charagua bijgestaan in de stappen naar de wettelijke consolidatie en afbakening van het Ñembi Guasu-reservaat. Een van de ondersteunde activiteiten was een ecologische studie die de wetnummer 033/2019 van het reservaat onderbouwde.

Lokaal natuurbeheer in Ñembi Guasu

In en rond Ñembi Guasu leven al vele generaties gemeenschappen die de oorspronkelijke bewoners van het vormen, zoals het Guaraní-volk. Ñembi Guasu, wat ‘groot toevluchtsoord’ betekent in het Guaraní, is ook het territorium van de Ayoreo-stam, waarvan sommigen ervoor gekozen hebben om zich te isoleren van andere samenlevingen^[2]Iniciativa Amotocodie. Investigaciones e informes. Link naar webpagina.. Deze kleine bevolkingsgroep, die van oudsher jager-verzamelaars zijn, wordt steeds meer bedreigd door ontbossing en andere activiteiten.

De kennis van oorspronkelijke bewoners is essentieel voor duurzaam landschapsbeheer in gebieden als het Amazonegebied en Gran Chaco. Maar op veel plekken in de wereld worden de belangen en inzichten van deze bevolkingsgroepen vaak genegeerd in besluitvormingsprocessen die van invloed zijn op natuurlijke landschappen. Ñembi Guasu, een natuurgebied dat is opgericht via de Boliviaanse wet voor autonomie van oorspronkelijke bewoners, is zowel een mijlpaal in Bolivia als een voorbeeld voor de rest van de wereld. Het is daarom van groot belang voor IUCN NL om het lokale beheer van het Ñembi Guasu natuurreservaat te ondersteunen, via onze partnerorganisatie NATIVA.

Verbeteren van bosbrandbeheer

De Gran Chaco heeft te maken met gevolgen van klimaatverandering, zoals lange perioden van droogte. In 2019 en 2021 werd het Ñembi Guasu reservaat zwaar getroffen door enorme bosbranden. Hoewel bosbranden hier natuurlijk zijn, waren de omvang en de verspreiding van de branden zeer ongebruikelijk. Het verhogen van de brandpreventie en het verbeteren van het bosbrandbeheer zijn daarom belangrijke doelen die onder andere worden bereikt door het ontwikkelen en uitvoeren van een publiekscampagne.

Operationeel centrum Ñembi Misi

De opening van het operationele centrum van Ñembi Misi in mei 2023 was een mijlpaal voor het beheer van het reservaat. Het operationele centrum is opgericht door de Charagua-regering van met hulp van NATIVA en ondersteund van World Land Trust, Nature and Culture International, DOB Ecology en IUCN NL.

Het belangrijkste doel is om de operaties te vergemakkelijken door essentiële logistieke ondersteuning te bieden. Het Ñembi Misi centrum zal de inspanningen van parkwachten en de gemeenschappen in het gebied voor het behoud van hun land en de ecosystemen versterken. Daarnaast wil het centrum bijdragen aan het geïntegreerde beheer van het Grote Chaco-Pantanal natuurbeschermingslandschap.