Eindrapportage Operation Jaguar, samen de illegale handel in jaguars bestrijden

Jaguars worden steeds vaker gestroopt voor hun hoektanden, huid, botten en andere lichaamsdelen. Toch dacht men tot enkele jaren geleden bij stroperij automatisch aan olifanten en neushoorns in Afrika of aan tijgers in Azië. Met het project Operation Jaguar droegen wij eraan bij dat bedreigde soorten, zoals de jaguar, in Latijns-Amerika niet langer over het hoofd wordt gezien.

Headerfoto: Jaguar walking in grass (c) Petr Kratochvil

Het Living Planet-rapport van WWF uit 2022 laat zien dat populaties van wilde dieren in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied gemiddeld met maar liefst 94 procent zijn afgenomen. Dat wordt veroorzaakt door onder andere verlies van leefgebied, overexploitatie en stroperij.

Ook jaguarpopulaties lijden daar onder. Uit data van inbeslagnames blijkt dat de handel in jaguars sinds 2012 aanzienlijk is toegenomen. Lichaamsdelen en producten van de jaguar worden steeds vaker openlijk verkocht, met name op online platforms. In sommige culturen gelooft men dat de botten een geneeskrachtige werking hebben en gebruikt men de hoektanden voor sieraden om sociale status aan te geven.

Om de illegale handel in jaguars in Peru, Bolivia, Guyana en Suriname in kaart te brengen en te bestrijden werkten IUCN NL, Earth League International (ELI) en IFAW van 2019 tot 2022 samen aan Operation Jaguar. In onze eindrapportage lees je daar meer over. Het project werd mogelijk gemaakt met steun van de Nationale Postcode Loterij.

Hoe bestreden we de stroperij en illegale handel in jaguars met Operation Jaguar?

• Door inzicht te verkrijgen in de omvang, dynamiek en structuur van de criminele netwerken achter illegale jaguarhandel.
• Door in te zetten op preventie van stroperij en illegale handel in jaguarhabitats.
• Door bij te dragen aan professionalisering en capaciteitsversterking van rechtshandhaving en justitie op het gebied van illegale handel in wilde dieren.
• Door aandacht te vragen voor de handel in wilde dieren bij overheden en bij het brede publiek.

Onderzoek naar internationale criminele netwerken

Als onderdeel van Operation Jaguar onderzocht projectpartner ELIde handelsstromen van de illegale handel in wilde dieren om zo de dynamiek van de jaguarhandel bloot te leggen en de belangrijkste spelers, smokkelroutes en bestemmingen te identificeren.

In 2020 publiceerden we een rapport na onderzoek in Bolivia, waarin de modus operandi van de handelaren en de vervoersmethoden, routes en geografische hotspots werden onthuld. Als gevolg daarvan arresteerden de Boliviaanse autoriteiten in 2021 vijf van de belangrijkste jaguarhandelaren van Zuid-Amerika.

De belangrijkste bevindingen van ELI’s onderzoeken zijn samengevat in een rapport dat in november 2022 tijdens de 19e Conferentie van de Partijen (CoP) bij de Overeenkomst inzake de internationale handel in bedreigde in het wild levende dier- en plantensoorten (CITES) in Panama werd gedeeld. Onze belangrijkste boodschap daarbij was dat er veel overlap is tussen de handel in wilde dieren zoals de jaguar en andere criminele activiteiten zoals witwassen van geld, drugshandel en wapenhandel.

In totaal wisten we als onderdeel van Operation Jaguar 75 personen te identificeren die betrokken zijn bij de illegale handel in jaguarproducten. Ook ontdekten we dat de luchthaven Schiphol een belangrijke rol speelt als doorvoerhaven en eindbestemming voor veel illegale dierlijke producten.

Preventie van stroperij in jaguarhabitats

Met SAVIA in Bolivia en Proyecto Sebraba in Venezuela organiseerden we activiteiten om de bewustwording en kennis over het belang van jaguarbescherming te vergroten. Zo krijgen mensen meer begrip over de belangrijke rol die jaguars spelen binnen het ecosysteem en dragen zij bij aan de bescherming ervan. SAVIA richtte in Bolivia bovendien de Red Alianza Jaguar op, een toonaangevend samenwerkingsverband van organisaties die zich bezighouden met jaguarbescherming.

Ook volgens de Surinaamse onderzoeker Vanessa Kadosoe van Neowild begint bescherming van de jaguar bij het vergaren van kennis over het dier. Zij doet onderzoek naar het gedrag van en de bedreigingen voor jaguarpopulaties door ze onder andere te monitoren met cameravallen. Met Operation Jaguar steunden we haar werk.

Rechtshandhaving en justitie versterken

We werkten samen met wetshandhavers, douanebeambten, openbare aanklagers en rechters in Guyana, Bolivia, Peru en Suriname om hen beter in staat te stellen misdrijven tegen wilde dieren op te sporen, te onderzoeken en te vervolgen.

Projectpartner IFAW organiseerde trainingsworkshops, waar de deelnemers leerden hoe ze soorten die in de regio veel worden verhandeld kunnen identificeren, kunnen controleren of handelsvergunningen voor wilde dieren in orde zijn, gesmokkelde wilde dieren kunnen opsporen en protocollen voor het beheer en het welzijn van in beslag genomen dieren kunnen naleven. Tijdens de opleidingen werd ook aandacht besteed aan cruciale vaardigheden zoals het verzamelen van bewijsmateriaal en het horen van getuigen.

Om wetshandhavingsinstanties verder te helpen, voerden het IFAW en IUCN NL een pilot uit met Scent Imprint Conservation Dogs om de autoriteiten te laten zien hoe speurhonden hen kunnen helpen bij het opsporen van wilde dieren in havens en op vliegvelden. Wesley Visscher trainde zijn honden Bruce en Boris om met hun uitstekende reukvermogen jaguaronderdelen op te sporen.

Inmiddels hebben in twee van de projectlanden succesvolle pilots plaatsgevonden, die de lokale autoriteiten hebben gemotiveerd om te overwegen hun middelen uit te breiden met speciaal voor de bestrijding van de handel in wilde dieren getrainde speurhonden.

Bewustwording vergroten

Om de boodschap over de noodzaak om jaguars te beschermen en de illegale handel in wilde dieren aan het grote publiek over te brengen, ondersteunde Operation Jaguar de productie van Tigre Gente, een documentaire van filmmaker en National Geographic Explorer Elizabeth Unger, die op internationale filmfestivals te zien was. 

In oktober 2021 spraken deskundigen en partners van Operation Jaguar op een grote interdisciplinaire conferentie over antropologie en natuurbehoud, die virtueel werd georganiseerd door het Royal Anthropological Institute, over het belang van het opnemen van lokale en inheemse opvattingen in beschermingsmaatregelen voor de jaguar.

In Nederland organiseerden we een goedbezocht evenement over de culturele waarde van jaguars in Suriname.