De impact van winning van transitiemineralen op mensenrechten

IUCN NL partnerorganisatie Alyansa Tigil Mina (ATM) werkt met haar partners en leden op verschillende locaties in de Filipijnen, waar oorspronkelijke bewoners en lokale gemeenschappen worden geconfronteerd met grootschalige mijnbouwactiviteiten die hun leven en levensonderhoud bedreigen. De organisatie documenteert en rapporteert al bijna twintig jaar over de problemen rond mijnbouw in de Filipijnen en maakt zich grote zorgen over de gevolgen die de explosief groeiende vraag naar metalen en mineralen voor het land zal hebben.

Headerfoto: Ban open pit mining protest in de Filipijnen © Alyansa Tigil Mina

De Filippijnen is enorm rijk aan minerale grondstoffen. Er wordt geschat dat het land grondstoffen bezit ter waarde van tenminste $1 biljoen, voornamelijk koper, goud, nikkel, aluminium en chromiet. Tenminste 9 miljoen hectare van de totale landoppervlakte van 30 miljoen hectare van het land bevat grote bronnen van mineralen. In juli 2021 was bijna 764.000 hectare van het land aangewezen voor mijnbouw^[1]Source: https://news.mongabay.com/2022/01/philippine-groups-slam-cruel-christmas-gift-as-open-pit-mining-ban-is-lifted/.

Wereldwijd bevindt meer dan de helft van de mijnbouw die nodig is voor de energietransitie zich op het grondgebied van de oorspronkelijke bewoners van dat gebied^[2]Source: https://www.nature.com/articles/s41893-022-00994-6. Dit is ook het geval op de Filippijnen^[3]Source : https://www.researchgate.net/figure/Map-by-Holden-et-al-2011-showcasing-the-overlap-between-mines-and-Indigenous-Peoples_fig1_364292516. In Tampakan op de Filippijnen bijvoorbeeld verzetten oorspronkelijke bewoners zich tegen de opening van de grootste koper- en goudmijn van Zuidoost-Azië in een kwetsbaar rivierbekken. En op het eiland Palawan veroorzaakt nikkelmijnbouw ontbossing en vervuiling in gebied waar oorspronkelijke bewoners leven.

Toename van mensenrechtenschendingen

Naast koper en goud is de winning van nikkel, een van de essentiële onderdelen van batterijen voor elektrische voertuigen (EV), een punt van zorg op de Filippijnen. Op de Filippijnen worden grote hoeveelheden nikkelerts gewonnen. Onderzoek toont aan dat er een toename is van schendingen van mensen- en milieurechten rondom de nikkelwinning^[5]Source: https://media.business-humanrights.org/media/documents/2023_EV_supply_chains.pdf.

Mijnbouwactiviteiten op de Filippijnen hebben naar verluidt directe negatieve gevolgen voor de gezondheid en het welzijn van gemeenschappen. Er wordt bezorgdheid geuit over het gebrek aan voorafgaande en geïnformeerde toestemming (FPIC: Free, Prior and Informed Consent) van lokale gemeenschappen, het verlies van voedselzekerheid en de vernietiging van regenwouden. Milieuorganisaties hebben ook zorgen uitgesproken over waterverontreiniging door mijnbouw in het gebied^[6]Source: https://media.business-humanrights.org/media/documents/2023_EV_supply_chains.pdf.

Jaybee Garganera, directeur van ATM, is al bijna twintig jaar getuige van de problemen rond mijnbouw in de Filippijnen. ‘Bossen en stroomgebieden van rivieren worden vernietigd door grootschalige mijnbouwprojecten, fragiele ecosystemen op eilanden worden bedreigd waardoor de visvangst afneemt en mariene ecosystemen vernietigd worden, de voedselproductie wordt aangetast doordat land wordt aangetast en irrigatie wordt verminderd door de enorme vraag naar water voor de grootschalige mijnbouwprojecten’, legt Garganera uit. ‘Conflicten in mijnbouwgebieden nemen ook toe, wat de vrede en veiligheid in gemeenschappen aantast’, vervolgt Garganera. ‘En steeds vaker worden activisten die opkomen voor milieu- en mensenrechten lastiggevallen, bedreigd of zelfs gedood^[7]More information: https://www.globalwitness.org/en/campaigns/environmental-activists/decade-defiance/. Vrouwen, jongeren en oorspronkelijke bewoners worden voornamelijk gemarginaliseerd.’

Bekijk deze video van Jaybee Garganera over de gevolgen van mijnbouw in de Filipijnen en zijn visie op een rechtvaardige energietransitie:

Om deze video te kunnen bekijken moet je ‘Sociale media en advertenties’-cookies accepteren. Klik hier om jouw cookie-instellingen te wijzigen.

Een rechtvaardige energietransitie

Lokale gemeenschappen en oorspronkelijke bewoners in landen in Azië, Latijns-Amerika en Afrika worden al jaren geconfronteerd met de immense ecologische en sociale gevolgen van grootschalige mijnbouw. Al te vaak gaat mijnbouw gepaard met mensenrechtenschendingen^[8]See: https://www.ohchr.org/sites/default/files/Documents/Issues/Business/UNGPsBHRnext10/inputs/responsible_mining_foundation_summaries.pdf. De omvang hiervan zal waarschijnlijk toenemen als gevolg van de explosief groeiende vraag naar metalen en mineralen voor de productie van batterijen, zonnepanelen en windturbines voor de energietransitie.

Het merendeel van de grondstoffen die nodig zijn voor de energietransitie worden in het mondiale Zuiden gewonnen voor een schamel loon en onder slechte arbeidsomstandigheden en worden vervolgens geëxporteerd naar het Noorden. Ondertussen lijden gemeenschappen in het Zuiden onder ontbossing, aantasting van het milieu, uitbuiting en gezondheidsschade. Daarbovenop komt de onevenredige impact van klimaatverandering, die voornamelijk veroorzaakt wordt door de fossiele voetafdruk van Westerse landen. Vrouwen, meisjes en oorspronkelijke bewoners worden in dit opzicht bijzonder hard getroffen.

Het is onvermijdelijk dat we de overgang van fossiele naar hernieuwbare energie moeten versnellen. Maar we moeten ervoor zorgen dat we deze overgang zo eerlijk mogelijk laten verlopen, met minimale negatieve gevolgen voor mens en natuur.