Duurzame alternatieven helpen het Ernstig Bedreigde pinché-aapje in Colombia

Headerfoto: Pinché-aapje © Joao Marcos Rosa

Het pinché-aapje, ook wel katoentamarin genoemd, is een van de meest bedreigde primatensoorten ter wereld. Hij heeft het formaat van een eekhoorn en komt alleen voor de tropische bossen van Noord-Colombia. Onze lokale partnerorganisatie Fundación Proyecto Tití werkt samen met lokale gemeenschappen aan het beschermen van het pinché-aapje en zijn leefgebied.

Het pinché-aapje (Saguinus oedipus) is Ernstig Bedreigd, met name door fragmentatie en verlies van zijn natuurlijke habitat (door ontbossing), maar ook omdat mensen hem illegaal als huisdier willen houden.

Duurzame inkomensbronnen

De belangrijkste overgebleven stukken leefgebied zijn omgeven door nederzettingen en economische activiteiten zoals landbouw en veeteelt. De meeste gezinnen in de omliggende plattelandsgemeenschappen leven in armoede en zijn van het bos afhankelijk om in hun levensonderhoud te voorzien. Onze lokale partner Fundación Proyecto Tití betrekt lokale gemeenschappen in hun natuurbeschermingsplan, zodat ze op een duurzame manier inkomsten kunnen genereren.

In 1985 richtte Dr. Anne Savage Proyecto Tití op, een lokaal initiatief dat veldonderzoek en gemeenschapsprojecten opzette om meer kennis te verwerven over het behoud van het pinché-aapje. Sinds 2004 wordt het Proyecto Tití beheerd door de Colombiaanse stichting Fundación Proyecto Tití, die zich samen met lokale gemeenschappen inzet voor het beschermen van het pinché-aapje en zijn leefgebied. De organisatie speelt een leidende rol in het beschermen en herstellen van de boshabitat, het uitvoeren van veldonderzoek, publieksvoorlichting en het betrekken van jongeren en gemeenschappen.

Eén van hun initiatieven is een kunstambachtsproject. Daarin maken en verkopen vrouwen duurzame tassen van gerecycled plastic. Dat versterkt hun positie én helpt hen voldoende inkomen te genereren voor hun gezin.

‘Het project versterkt de positie van vrouwen én helpt hen voldoende inkomen te genereren voor hun gezin.’

Handgemaakt speelgoed

Een vergelijkbaar project maakt deel uit van een bewustwordingscampagne tegen de illegale handel in wilde dieren en het in huis nemen van pinché-aapjes: handgemaakte pinché knuffeldieren bieden kinderen leuk speelgoed om mee te spelen, zodat ze niet langer verlangen naar een écht aapje als huisdier. Daarnaast levert het de vrouwen die de knuffels maken financiële stabiliteit voor hun gezin en meer zelfvertrouwen over zichzelf en hun vaardigheden. 

Nieuwe alternatieven nodig

Toch bleek, toen het team de impact van de gemeenschapsprogramma’s in de loop der jaren evalueerde, dat het door marktverschuivingen lastig werd om meer ambachtslieden te betrekken bij de eco-tassen en het knuffeldierproject. Ze moesten op zoek naar nieuwe alternatieven. Tegelijkertijd realiseerde het team zich dat ze zich in hun gemeenschapsprogramma’s ook moest gaan richten op mannen. Dat zijn namelijk de sleutelfiguren in de exploitatie van het bos, wat nog altijd een probleem was.

In 2015 kon Fundación Proyecto Tití dankzij het landaankoopfonds van IUCN NL een belangrijk bosfragment van 70 hectare aankopen voor het behoud van het pinché-aapje. Dat stuk bos werd omringd door akkers van omwonenden. Dat leidde tot een idee: Fundación Proyecto Tití ging met de mannelijke boeren in gesprek over duurzame productie.

’90 procent van de lokale boeren hield zich aan de overeenkomst over duurzaam bosgebruik en milieuvriendelijke praktijken.’

Bosbehoud gecombineerd met duurzame landbouw

Dankzij deze strategie kan bosbehoud worden gecombineerd met duurzame landbouw, en zijn de boeren zekerder van hun inkomen. Omdat voedselproducten een eerste levensbehoefte zijn en de boeren al een eigen netwerk hadden, had dit initiatief veel succes. Fundación Proyecto Tití wist 90 procent van de lokale boeren te bewegen om deel te nemen aan dit initiatief en zich te houden aan de overeenkomst voor duurzaam bosgebruik en milieuvriendelijke praktijken.

De overeenkomst droeg bij aan het opbouwen van vertrouwen tussen boeren en de organisatie. Bovendien bleek al snel dat de samenwerking niet alleen gaat over inkomen en natuurbehoud, maar ook om de waarden en visie om een harmonieuze gemeenschap op te bouwen.