Een corridor voor het gouden leeuwaapje in Brazilië

Gouden leeuwaapjes hebben een zijdeachtige goudkleurige vacht en komen alleen voor in de laaggelegen Atlantische bossen van de staat Rio de Janeiro in Brazilië. Maar het is bijna onmogelijk geworden voor het gouden leeuwaapje om een territorium te vinden, want haast alle geschikte bosfragmenten worden onderbroken door akkers en weilanden. Met steun van het IUCN NL landaankoopfonds heeft de lokale ngo Associação Mico-Leão-Dourado met succes twee grote bossen met elkaar verbonden, die cruciaal leefgebied vormen voor het gouden leeuwenaapje.

In de jaren zeventig van de vorige eeuw was het gouden leeuwaapje bijna uitgestorven in het wild: de populatiegrootte werd geschat op slechts een paar honderd individuen, voornamelijk als gevolg van de illegale handel in huisdieren en het verlies en de versnippering van leefgebied.

Eigen territorium

Gouden leeuwaapjes zijn territoriale wezens en leven in groepen die bestaan uit een dominant broedpaar en hun nakomelingen. Tijdens hun adolescentie kunnen volwassen wordende mannetjes uit de groep worden gezet of vrijwillig vertrekken. Ze verlaten hun familie op zoek naar een eigen territorium, maar omdat hun leefgebied sterk versnipperd is, is dat een ware uitdaging.

Bijna onmogelijk om over te steken

De apen brengen hun dagen door in hoge boomtoppen en verplaatsen zich bijna nooit via de grond. Maar de meeste, zo niet alle, geschikte bosfragmenten worden van elkaar gescheiden door gecultiveerde velden of weilanden. Dat maakt het bijna onmogelijk voor de gouden leeuwaapjes om over te steken en een eigen territorium te vinden.

Opnieuw verbinden van leefgebied

De versnippering van leefgebied is een ernstige bedreiging voor het voortbestaan van de soort. Het verbinden van leefgebieden is daarom van groot belang. Onze lokale partner Associação Mico-Leão-Dourado (AMLD) legde met succes een corridor aan die twee grote bossen, die cruciaal zijn voor het leefgebied van het gouden leeuwenaapje, met elkaar verbindt.

In 2007 kocht de ngo een voormalig veebedrijf op. Met die aankoop breidde AMLD het União reservaat uit en verbond het met een groter naastgelegen bos in het westen.

Het União Biological Reserve is een strikt beschermd natuurgebied dat in 1998 is opgericht door verschillende organisaties, waaronder AMLD. Een deel van het aangekochte gebied, ongeveer 40 hectare, moest opnieuw bebost worden, omdat het voornamelijk uit weilanden en braakliggende terreinen bestond.

Boven verwachting

Nadat verbindingszone was aangelegd, werden de aangrenzende bossen in het westen toegevoegd aan het União Biological Reserve en werd het beschermde gebied uitgebreid met meer dan 5000 hectare.

De corridor is nu volledig herbebost en de resultaten zijn boven verwachting. Het gouden leeuwaapje heeft zich in de nieuw verbonden bossen gevestigd en maakt dus gebruikt van de corridor in de zoektocht naar nieuw territorium.

Dankzij deze succesvolle natuurbeschermingscampagne, in combinatie met herintroductie- en translocatieprojecten, heeft het gouden leeuwaapje zich teruggevochten van slechts een paar honderd individuen op het historische dieptepunt van de jaren zeventig tot 3700 in 2014.

‘Het gouden leeuwaapje heeft zich teruggevochten van slechts een paar honderd individuen op het historische dieptepunt tot 3700 in 2014.’

Gele koorts

De populatie leek een lange tijd stabiel. Maar dat werd in 2018 verstoord, toen een gele koorts epidemie de populatie met een schokkende 32 procent terugbracht tot de huidige schatting van 2500 gouden leeuwaapjes in het wild. Voor het eerst sinds de jaren zeventig neemt de populatie weer af.

Kleine geïsoleerde subpopulaties, die meestal het gevolg zijn van de versnippering van leefgebieden, lopen het risico van inteelt en het verlies van genetische diversiteit. Dit maakt hen kwetsbaarder voor ziekteverwekkers of ziekte-uitbraken.

Onderdeel van een grotere strategie

De União-corridor maakt deel uit van een grotere strategie. Tegen 2025 wil AMLD een minimale levensvatbare populatie van 2.000 wilde gouden leeuwaapjes hebben bereikt die zich op natuurlijke wijze ontwikkelen op 25.000 hectare beschermd en met elkaar verbonden leefgebied.

In 2018 zette de ngo een grote stap in de richting van dat doel: na zes jaar onderhandelen met meerdere belanghebbenden voltooide zij een ander corridorproject. Naast de aankoop van land en herbebossing was voor deze corridor de aanleg van het eerste ecoduct voor wilde dieren in Brazilië nodig om de nationale snelweg BR101 te overbruggen.

Deze corridor verbindt het Poço das Antas Biological Reserve met een groot aantal beboste percelen in privé-eigendom in het stroomgebied van de São João rivier, allemaal cruciaal leefgebied voor het gouden leeuwaapje.

Terugkeer naar voormalige leefgebieden

Door de gezamenlijke inspanning van verschillende internationale geldschieters heeft AMLD een ander perceel gekocht dat direct grenst aan het nieuw opgerichte ecoduct. Het terrein is reeds beplant met inheemse boomsoorten, en naarmate deze groeien, verbetert de connectiviteit van het leefgebied. In de nabije toekomst kunnen de gouden leeuwaapjes de BR101-snelweg oversteken en hun vroegere leefgebieden opnieuw betreden.

AMLD blijft werken aan het verbeteren van de connectiviteit en het aanleggen van meer corridors om een natuurlijke habitat te creëren die groot genoeg is om een gezonde populatie gouden leeuwaapjes te herbergen.

Sinds 2001 stelt het landaankoopfonds van IUCN NL natuurorganisaties, zoals AMLD, in staat om bedreigde stukken natuur aan te kopen of te leasen. Zo wordt het leefgebied van bedreigde planten- en diersoorten uitgebreid en beschermd. Het landaankoopfonds wordt mede mogelijk gemaakt door de Nationale Postcode Loterij.