Fietsende vogelaar: Landaankoopfonds is een voedingsbodem voor natuurbescherming

Koen de Geus, ook bekend als de fietsende vogelaar, vertrok in de herfst van 2021 naar Mexico voor de start van zijn fietstocht door Midden- en Zuid-Amerika. Deze week keert hij terug naar Nederlandse bodem. Het was een reis boordevol spannende momenten, mooie natuur en bijzondere ontmoetingen. Bezoeken aan natuurbeschermingsprojecten verrijkten Koen met nieuwe inzichten in onze relatie met de natuur: ‘Ik heb gezien dat één persoon het verschil kan maken’.

Headerfoto: Koen en het team van Fundación Proyecto Tit in Colombia © Koen de Geus

Een reis van 7000 kilometer heeft Koen gemaakt, van Cancun in Mexico tot aan de Peruaanse hoofdstad Lima. Duizenden kilometers op de fiets door oerwouden en over meedogenloze bergpieken. Hij fietste grotendeels alleen, vergezeld door veranderlijk weer en bijzondere vogelsoorten.

Fietsen voor de natuur

In de Peruaanse stad Arequipa heeft Koen ontspanning gezocht voordat hij terugreist naar Nederland. De start van zijn fietstocht voelt nu ver weg: ‘De eerste dagen in Yucatán werd ik elke dag verbaasd wakker. Iedere ochtend besefte ik opnieuw dat ik nu echt was begonnen aan deze reis, na twee jaar voorbereiden.’ In eerste instantie wilde hij op een minder uitzonderlijke manier door Latijns-Amerika reizen, als backpakkende vogelaar, maar hij besefte dat het duurzamer kon. Koen besloot te gaan fietsen en zijn reis in te zetten voor natuurbehoud door geld in te zamelen voor het IUCN NL Landaankoopfonds.

‘Het eerste project dat ik bezocht in Mexico beschermt koningsgieren. Ik herinner me goed dat ik nadat ik die ochtend was rondgeleid door de natuurbeschermers zo onder de indruk was van hun werk en de plek dat ik de hele middag moest bijkomen. Het voelde onwerkelijk,’ vertelt Koen vanaf een zonnig terras.

Rol van natuurorganisaties

De fietsende vogelaar maakte kennis met de mensen achter deze organisaties en de gemeenschappen waar ze mee samenwerken. ‘Toen ik in het noorden van Colombia aankwam, vertelde ik aan een man dat ik op bezoek zou gaan bij Fundación Proyecto Tití, een stichting die zich inzet voor het Ernstig Bedreigde pinché-aapje (Saguinus oedipus). Zonder dat hij wist wat ik daar ging doen, begon hij enthousiast te vertellen over het project en de vrouwen die het leiden. Ik merkte hoe trots de mensen in dat dorp waren, op het kleine aapje en de rest van de natuur.’

Volgens Koen spelen lokale natuurorganisaties, zoals Fundación Proyecto Tití, een belangrijke rol in de relatie die mensen hebben met hun natuurlijke leefomgeving. Ook op andere plekken: ‘Het werd me duidelijk dat een natuurbeschermingsproject vaak als katalysator werkt. Enkele mensen vinden dat er iets moet veranderen en ze maken anderen enthousiast door de liefde voor hun omgeving te delen.’

Voordat hij in Colombia aankwam, fietste Koen door Midden-Amerika. In Nicaragua en El Salvador leerde hij werk van Paso Pacifico kennen. Deze natuurorganisatie beschermt het leefgebied van onder andere de zwarthandslingeraap (Ateles geoffroyi). Door een bijdrage van het Landaankoopfonds kon Paso Pacifico het Mono Bayo reservaat in 2020 uitbreiden van 65 naar 107 hectare. Mono Bayo vormt nu niet alleen een veilige plek voor veel bedreigde soorten, maar is ook een centrum van activiteiten.

Het team werkt nauw samen met lokale gemeenschappen, zag Koen: ‘Kinderen leren via een ranger programma de liefde voor de natuur. Ik zag hoe mega-enthousiast ze waren. Maar ze vertelden ook dat hun opa’s en vaders midden in de nacht op jacht gaan naar zeeschildpadeieren. Omdat de kinderen zo enthousiast en open zijn, delen ze thuis met hun familieleden wat ze hebben geleerd: dat het belangrijk is om zeeschildpadeieren te beschermen.’ Via het ranger programma van Paso Pacifico leren kinderen over de natuur om duurzame gebruiken in de lokale kustgemeenschappen te stimuleren.

‘Vooral voor kleinere organisaties kan het beheren van een natuurreservaat een domino-effect veroorzaken. Er ontstaan daardoor vaak samenwerkingen met andere partijen zodat meer activiteiten kunnen plaatsvinden.’

Koen de Geus

Een voedingsbodem voor natuurbescherming

‘De bedreigingen van de natuur zijn heel divers: boskap, mijnbouw, stroperij, noem maar op. Maar de belangrijkste uitdaging voor natuurbescherming is altijd dezelfde: voldoende inkomsten,’ vertelt Koen. Met steun van het Landaankoopfonds kunnen lokale natuurorganisaties belangrijk habitat aankopen. Dit is vaak slechts een begin: ‘Vooral voor kleinere organisaties kan het beheren van een natuurreservaat een domino-effect veroorzaken. Er ontstaan daardoor vaak samenwerkingen met andere partijen, zoals de internationale organisaties World Land Trust en Saving Nature, zodat meer activiteiten kunnen plaatsvinden. De steun van het Landaankoopfonds werkt als een voedingsbodem voor natuurbescherming.’

Koen merkt dat zijn relatie met de natuur ook is veranderd. ‘Mijn band met de natuur is nog sterker geworden. Doordat ik, net als wilde dieren, alleen de elementen heb moeten trotseren, heb ik nog meer respect voor dieren gekregen. Als zelfs een kleine vogel een storm kan overleven, waarom ik niet? Aanpassingsvermogen is ontzettend belangrijk,’ vertelt hij.

‘Ik heb met eigen ogen gezien dat er door één persoon een gemeenschap kan ontstaan die bergen kan verzetten.’

Koen de Geus

De hoogvlieger

Door alle belevenissen zouden we de oorspronkelijke reden van zijn reis, vogelen, bijna vergeten. Het totaal aantal gespotte vogelsoorten staat nu op 1200, wat het kiezen van de hoogvlieger lastig maakt, zegt Koen: ‘Ik heb een zwarte schaarbek (Rynchops niger) over het water zien scheren en een andescondor (Vultur gryphus) – de grootste vogel ter wereld – door de lucht zien zweven. In Colombia heb ik de prachtige rotshaan (Rupicola peruvianus) gezien. De humboldt pinguïn (Spheniscus humboldti) heeft ook een speciale betekenis voor me, omdat Alexander von Humboldt voor mij een inspiratiebron is.’

Toch heeft hij wel een favoriet. ‘Alle soorten manakins (Pipridae) vind ik fantastisch. Deze vogels met prachtige kleurenhebben bijzondere paringsdansen. De families leven samen op een vaste plek, waar de mannetjes de hele dag door hun danskwaliteiten oefenen. In de wouden van Colombia fietste ik soms onverwachts langs zo’n plek: onvergetelijk,’ vertelt de fietsende vogelaar met een glimlach op zijn gezicht.

Naast ontelbare bijzondere momenten neemt Koen vooral inspiratie mee naar huis. ‘De natuur is kwetsbaar en we moeten iets doen. In Nederland voelde ik me soms een beetje moedeloos omdat het leek alsof ik niet echt een verschil kon maken. Nu heb ik met eigen ogen gezien dat er door één persoon een gemeenschap kan ontstaan die bergen kan verzetten.’

Steun het Landaankoopfonds

Ook nu Koen zijn fietstocht heeft beëindigd, kun je het Landaankoopfonds steunen. Via dit fonds draag je bij aan het uitbreiden, verbinden en veiligstellen van leefgebieden voor bedreigde soorten. Al meer dan 20 jaar stellen we met ons Landaankoopfonds natuurorganisaties overal ter wereld in staat om bedreigde stukken natuur aan te kopen.