Ontmoet de natuurbeschermer: Tiana ondersteunt kleine ondernemers in Madagaskar 

‘Armoede is een van de grootste bedreigingen voor de natuur in Madagaskar’, zegt Tiana Andriamanana. Ongeveer 80% van de inwoners van Madagaskar leeft onder de armoedegrens, terwijl Madagaskar een van de biologisch meest diverse gebieden op aarde is. Tiana werkt al meer dan 15 jaar aan natuurbehoud en het ondersteunen van gemeenschappen en lokale ondernemers in dit unieke land.

Headerfoto: Tiana Andriamanana met vereniging van vrouwen Ampasimandera © Fanamby

Met een achtergrond in de biochemie brengt Tiana een landschapsgerichte benadering van natuurbehoud met zich mee. ‘Mijn interesses lagen aanvankelijk bij de menselijke gezondheid en geneeskunde, niet bij natuurbehoud. Maar al snel kwam ik erachter dat de gezondheid van mensen onlosmakelijk verbonden is met de gezondheid van ecosystemen. Dit geldt voor de hele wereld, maar het is misschien nog wel meer uitgesproken in Madagaskar, omdat we lokale planten gebruiken voor onze medicijnen. Mijn interesse verschoof: hoe beïnvloeden we ecosystemen en wat kunnen we doen om ze te beschermen?’

De toekomst van de Malagassische natuur

Als moeder voelt Tiana de noodzaak om de natuur te beschermen ook op persoonlijk niveau. ’Ik kom uit Madagaskar, en er zijn een aantal landschappen, een aantal soorten die ik tijdens mijn leven heb gezien die mijn kinderen nooit zullen kunnen zien als we op deze weg doorgaan. Ik kan niet zomaar wegkijken en zeggen, ‘niet mijn probleem’. Toekomstige generaties verdienen het niet alleen om de soortenrijkdom van Madagaskar te kunnen zien, maar ook om toegang te hebben tot de ecosysteemdiensten die onze natuur biedt. Helaas is de natuur in Madagaskar sterk achteruitgegaan. Sommige gebieden zijn niets meer, vergeleken met wat ze ooit waren.’

Madagaskar splitste zich miljoenen jaren geleden af van het Afrikaanse continent, waardoor het als eiland zijn eigen unieke ecosystemen ontwikkelde. Ongeveer 75% van de soorten die op Madagaskar voorkomen zijn endemisch^[1]Mongabay. (2006). Why does Madagascar have so many unique animals? en het eiland is geclassificeerd als een hotspot voor biodiversiteit^[2]Conservation International. Biodiversity hotspots. Ongeveer 41% van de soorten op het eiland wordt op de Rode Lijst van de IUCN beschouwd als bedreigd. Bedreigingen zijn onder andere overexploitatie, landbouw, invasieve soorten en klimaatverandering^[3]Ralimanana et al. (2022). Madagascar’s extraordinary biodiversity: Threats and opportunities.

‘Toekomstige generaties verdienen niet alleen de soortenrijkdom van Madagaskar te zien, maar ook te genieten van de ecosysteemdiensten die onze natuur biedt.’

Tiana Andriamanana, Fanamby

Fanamby’s werk in Madagaskar

Fanamby, de non-profit organisatie waar Tiana leiding aan geeft, helpt lokale gemeenschappen bij de overgang naar duurzamere vormen van landbouw en visserij – zowel voor henzelf als voor de natuur om hen heen – waardoor hun levensstandaard stijgt en ze de mogelijkheid krijgen om meer na te denken over hun omgeving. Een van de grootste prestaties van de organisatie is de oprichting van een sociale onderneming genaamd Sanahala in 2010. Vandaag vertegenwoordigt de vereniging ongeveer 52 lokale boeren, samen goed voor ongeveer 2 miljoen dollar aan inkomsten per jaar.

Via Sanahala krijgen boeren een stem en onderhandelen ze met de private sector over eerlijkere prijzen. ‘Daarnaast is het belangrijk dat de lokale boeren toegang hebben tot de juiste informatie, zoals de wetten en wetgeving van het gebied en wat het betekent om duurzaam te produceren’, legt Tiana uit. ‘Daarom voorzien we hen van hulpmiddelen om in te spelen op hun behoeften, zoals boekjes met wet- en regelgeving of traceerbaarheidstoepassingen. We werken ook nauw samen met de particuliere sector en laten hen het belang inzien van fatsoenlijk werk voor lokale boeren, zodat zij kunnen groeien en over hun eigen ontwikkeling kunnen beslissen. Op deze manier wordt het risico op aantasting van de natuur door bijvoorbeeld slash and burn voor de landbouw of illegale houtskoolproductie sterk verminderd, omdat de gemeenschappen nu goed worden gecompenseerd voor hun werk en de noodzaak voor dergelijke praktijken verdwijnt.’

Het bestrijden van vuur na ‘slash en burn’. © Fanamby

‘Nu de behoeften van mensen worden voorzien, kunnen we ons inzetten voor meer natuurbehoud. Want nu hebben mensen de mogelijkheid om voor hun omgeving te zorgen. Ze hoeven niet zoveel tijd en energie te besteden als eerder om hun volgende maaltijd op tafel te krijgen.’

Tiana Andriamanana, Fanamby

Deze inspanningen dragen ook bij aan de belangstelling van het publiek voor natuurbehoud. Tiana legt uit: ‘Als aan de behoeften van mensen wordt voldaan, kunnen we aandringen op meer behoud van natuurgebieden. Op deze manier hebben mensen de mogelijkheid om voor hun omgeving te zorgen. Ze hoeven niet zoveel tijd en energie te besteden als eerder om hun volgende maaltijd op tafel te krijgen. Dus als dit eenmaal gebeurt, beginnen we met deze gemeenschappen te praten over natuurbehoud en hebben we een goede, substantiële en gelijkwaardige discussie.’

Lokaal stewardship

Tiana ziet een verandering in de manier waarop gemeenschappen naar de natuur kijken en hun macht begrijpen. ‘Ik houd niet van de term ‘empowered’, omdat ik denk dat de gemeenschappen al de kracht hebben om te veranderen. Maar wat we zien is dat ze begrijpen wat hun rechten zijn en dat ze recht hebben op hun natuur. Het is een verademing als je op deze plekken komt, omdat het bevestigt dat je op de goede weg bent.’

Tiana’s uiteindelijke doel is dat organisaties zoals de Fanamby niet meer nodig zijn. In deze ideale situatie is de bevolking van Madagaskar krachtig genoeg om niet alleen hun eigen waarde te kennen, maar ook die van hun natuur. Ze zijn dan de steward geworden van hun rijkdom en hun omgeving.

Voorlopig blijft dit doel een utopie, zegt Tiana. ‘Maar in de tussentijd zullen we er hard aan werken om ervoor te zorgen dat we in de toekomst niet meer nodig zullen zijn.’

Duurzame vanilleketen

Sinds 2017 werken Tiana en haar team aan een sociale onderneming die als doel heeft om een duurzame en traceerbare vanilleketen op te zetten in de Analanjirofo regio. Dit initiatief wordt uitgevoerd in samenwerking met Livelihoods Funds en het Agence Française de Développement (AFD). Madagaskar produceert ongeveer 80% van de vanille in de wereld en heeft de laatste jaren tot een enorme stijging in inkomens geleid door de groeiende vraag en prijzen. Fanamby zet zich in om de productie van de boeren te diversifiëren en helpt daarnaast de lokale bevolking om naast de vanilleproductie andere vormen van inkomsten te vinden.

Fanamby en IUCN NL

IUCN NL werkte samen met Fanamby aan het project Shared Resources Joint Solutions, dat liep van 2016 tot 2020. Dit project pleitte voor meer inclusieve en duurzame ontwikkeling en hielp lokale organisaties hun invloed te vergroten in multistakeholderpartnerschappen met bedrijven en overheden. Samen werkten IUCN NL en Fanamby aan het beschermen van klimaatbestendigheid, de watervoorziening en voedselzekerheid. Een van de successen van het project was de totstandkoming van een wet die de traceerbaarheid verplicht stelt van producten die zijn verbouwd in en rondom nieuwe beschermde gebieden in Madagaskar. In de praktijk betekent dit dat elk bedrijf dat in deze gebieden werkt, gecertificeerd moet zijn of op zijn minst gecontroleerd moet worden door de lokale gemeenschappen.