Opkomen voor de rechten van gemeenschappen in Indonesië die met palmolie te maken hebben

De uitbreiding van palmolieplantages in Indonesië staat erom bekend te leiden tot problemen zoals ontbossing en conflicten over landgebruik. In het dorp Salim Batu in Noord-Kalimantan is de grond die oorspronkelijk aan de bevolking toebehoorde ingenomen door een grote palmolieplantage. De bewoners zijn daarvoor onvoldoende gecompenseerd, stellen Sawit Watch en de lokale belangenorganisatie. Samen met de gemeenschap en de lokale overheid zet Sawit Watch zich in om ervoor te zorgen dat palmoliebedrijven de regelgeving ter bescherming van bevolking en natuur naleven.

Header foto: Oliepalm © Evelien van den Broek

Palmoliebedrijven hadden voorheen de verplichting dorpsbewoners te voorzien van de nodige kennis en technologie om inkomsten te kunnen genereren door oliepalm aan te planten op het land rondom de bedrijfsconcessie. “In de praktijk functioneerde dit niet,” vertelt Karlo Lumban Raja, Head of Environmental and Public Awareness bij Sawit Watch. Daarom maakte de overheid palmoliebedrijven verantwoordelijk voor het beheer van ook dat deel van de grond dat voor de lokale bewoners bestemd is, de zogenaamde “plasma plots”, en moeten ze de netto inkomsten van dit deel toekennen aan de eigenaars van het land. “Maar veel bedrijven komen die verantwoordelijkheid niet na,” stelt Lumban Raja. “Er klinken zelfs beschuldigingen dat deze regeling landroof in de hand werkt.”

“Het is schrijnend om te zien dat de lokale overheid dit soort misstanden graag wil beteugelen, maar daar simpelweg de capaciteit niet voor heeft,” merkt Jelmer Kamstra, senior beleidsmedewerker bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken, op. Dat maakt het werk van lokale organisaties zoals Sawit Watch zo belangrijk. Zij werken samen met lokale gemeenschappen en de lokale overheid om ervoor te zorgen dat bewoners op eerlijke wijze gecompenseerd worden voor het gebruik van hun grond. Ze staan de gemeenschap bij met juridisch advies om hun rechten veilig te stellen. Bovendien verzamelt Sawit Watch waardevol bewijsmateriaal, zodat overheid en gemeenschappen aan de bel kunnen trekken als palmoliebedrijven zich niet houden aan de wettelijke kaders.

Gesteund door bewijs actie ondernemen

Met steun van IUCN NL binnen het programma Shared Resources Joint Solutions heeft Sawit Watch het volledige concessiegebied in Salim Batu met drones in kaart gebracht. “De beelden tonen onder andere de conditie van de voor de bevolking bestemde plasma plots. Zowel voor de landeigenaars als voor de lokale overheid is dit waardevol bewijsmateriaal om actie te ondernemen tegen misstanden binnen het concessiegebied,” vertelt Lumban Raja. Door het verzamelen van geografische informatie is de overheid beter in staat te controleren of palmoliebedrijven opereren binnen de wettelijke kaders, zodat hun activiteiten niet ten koste gaan van de rechten van omwonenden en de diensten die de natuur levert.

Gewapend met dit concrete bewijs heeft de lokale overheid het bedrijf middels een formele brief opgeroepen haar bedrijfsvoering te verbeteren. Helaas betekent dat nog niet meteen een concrete verbetering van de situatie. “Na ontvangst van de brief heeft het bedrijf de concessie verkocht aan een andere partij binnen dezelfde holding,” legt Lumban Raja uit. “Dat levert vertraging op in het afhandelen van de klacht.”

Toch gloort er hoop aan de horizon. Zich bewust van de waarde van geografische informatie, heeft de lokale overheid nu ook zelf een drone aangeschaft. Dankzij de inzet van drones kunnen ze een veel groter aantal bedrijven controleren Bovendien leveren de luchtfoto’s onomstootbaar bewijs van wat er misgaat. Het district Bulungan in province Noord-Kalimantan heeft inmiddels plannen om het hele district in kaart te brengen. Sawit Watch biedt daarbij ondersteuning en organiseert trainingen voor de betrokken ambtenaren.

Win-win